مركب است از جهات موجب كثرت حقيقى و اگر ممكن اشرف به وساطت اخس صادر شود لازم آيد كه معلول اتم وجودا و اقوى تحصّلا از علت باشد و اگر اشرف نه از طريق وساطت اخس و نه به لا واسطه از مبدأ صادر شود، لازم آيد كه در مبدأ، جهت تحصل و فعليت منشأ صدور اشرف، تحقق نداشته باشد و مبدأ از وجوب سابق و وجود مقدم بر وجود خارجى معلول اشرف خالى بوده و بالجمله صريح ذات مبدأ به صدور اشرف وافى نباشد و صدور چنين حقيقتى مستلزم تحصل و كمال و فعليت و تعين و قدرت و قوت و مبدئيتى ماوراى آنچه كه در نور الأنوار تحقق دارد، مى‌باشد و در اين صورت، وجودى اكمل از حق اول و نور الأنوار- بهر نوره- متصور است، در حالتى كه صرف وجود و محض نور، جامع جميع فعليات و نشآت و كمالات است و اكمل از او بل وجودى غير از او، مستلزم آن است كه صرف شى‌ء قبول تكرر نمايد. و نيز لازم آيد كه حق اول، صرف وجود نباشد، چون هر حقيقت كماليه‌اى كه واجد فعليات و فاقد فعليتى باشد، از جهت وجود و عدم مركب خواهد بود و اين ذات، تركب دارد از ثبوت كمالى و تحقق وجودى و فقدان كمالى و وجودى و حال آن كه بسيط الحقيقة كلّ الأشياء الوجوديه است و غير از آن هر چه فرض شود، ظهور و تجلى و تدلّى و جهت فرق و تفصيل آن حقيقت خواهد بود؛ چون وجودى اشرف از وجود نور الانوار تعقل نمى‌شود و آن حقيقت از سنخ خود ثانى ندارد و به وحدت ذات، جامع جميع فعليات و نشآت و مبدأ كافه تعينات و مرجع جميع جهات وجوديه و كماليه وجوديه است و به حسب نفس ذات، مقتضى ظهور و بروز جميع معاليل امكانيه بلكه فاعل حقيقى اوست و لا مؤثر في الوجود إلّا اللّه و هيچ موجودى غير از حق، مبدأ صدور وجود نمى‌باشد و هر موجودى كه صلاحيت از براى قبول فيض داشته باشد و هر ماهيتى كه ممكن التحقق باشد، بايد از او صادر شود، مگر آن كه آن شى‌ء در عالم ماده و حركت واقع شده باشد كه موانع وجوديه و مقتضيات متحقق در مواد و صور متحركات، مانع از قبول فيض از حق گردد و اين عدم قبول‌