نام کتاب : شرح بر زاد المسافر نویسنده : آشتیانی، جلال الدين جلد : 1 صفحه : 224
شباب باشد. به اين لحاظ است كه گوييم: اعضا و اجزاى بدنى انسان، به
واسطه وقوع در حركت و استيلاى حرارت و سيلان و ذوبان آن، در مراتب و درجات عمر،
دائما در تغيير و تبدل واقع است و نفس باقى در جميع اين مراتب، ملاك حكم است عقلا
و شرعا به اين كه زيد واقع در دوران كهولت همان زيد موجود در ادوار شباب و طفوليت
است.
از آن جايى كه صدر الحكماء معاد جسمانى را ضرورى مىداند- با اين كه
بنابر اصولى كه تقرير شد و از باب آن كه حقيقت انسان به نفس ناطقه است و خصوصيات
وجودى- از قبيل دنيوى بودن و اخروى بودن- در حفظ هويت انسان قادح نمىباشد و زيد
موجود در دنيا همان طورى كه ملاك هذيت و تشخّص و هويت آن، نفس ناطقه اوست و درجات
طفلى و جوانى و پيرى، ملازم با تغير قواى جسمانى بوده و تغير اين مراتب و درجات،
مانع صدق انسانيت بر آن نمىباشد، از آن جايى كه شيئيت انسان به نفس ناطقه است و
اگر نفس، باقى باشد، تبديل درجات بدن و زوال اصل بدن به اعتبار آن كه با بقاى زيد
به عنوان بودن آن فردى از افراد انسان منافات ندارد و زيد موجود در آخرت همان زيد
موجود در دنياست، اگر چه موجود در آخرت، نفس ناطقه اوست نه بدن او- و معتقد است كه
اضافه نفس به بدن، ذاتى نفس است. و نفس، در آخرت نيز داراى بدن است. و نفوس اخروى،
با ابدان و اجساد، محشور مىشوند. و از آن جايى كه دار آخرت نشأت ماده و حركت و
تغير و فنا و زوال نيست و بدن، در هر نشأت بايد احكام همان نشأت و عالم را دارا
باشد، براى اثبات حشر اجساد و تحقيق اين اصل مهم كه زيد محشور در آخرت، همان زيد
موجود در دنياست نه به حسب نفس ناطقه و روح امرى فقط بلكه به جهت بدن و نفس و جسم
و روح، زيد محشور در يوم نشور، همان زيد موجود در دار غرور و نشأت دنياست روحا و
جسما، نفسا و بدنا، به نحوى كه اگر كسى زيد را در آخرت با چشم ببيند گويد اين همان
زيدى است كه در دنيا او را ديدهام و خلاصه كلام آن كه عقلا و عرفا فرد
نام کتاب : شرح بر زاد المسافر نویسنده : آشتیانی، جلال الدين جلد : 1 صفحه : 224