مقدّمه‌

بسم اللّه الرحمن الرحيم رساله حاضر، مشتمل است بر مباحث مهم معاد جسمانى به طريقه صدر المتألهين، محمد بن ابراهيم قوامى شيرازى، قدّس اللّه لطيفه.

ملا صدرا در جميع مباحث و مسائل مشكل فلسفه و حكمت الهى، داراى طريقه خاص است و در مسأله معاد نيز مشرب مخصوصى دارد كه مبتنى بر تحقيقاتى است كه در مباحث عاليه حكمت الهى نصيب او شده است.

آنچه كه ملا صدرا در مسأله نفس و نحوه پيدايش آن و كيفيت ارتباط نفس با قواى ظاهرى و باطنى خود و چگونگى وجود قواى ظاهرى و باطنى و نحوه تأثير افاعيل صادر از نفس و ارتباط اين افاعيل با نفس و بقاى قواى نفس بعد از بوار ابدان و غير اينها از مسائل و مباحث عاليه بيان نموده است، به كلى از عقايد و افكار و آراى ديگر حكما و فلاسفه ممتاز است. و از زمان پيدايش فلسفه تا عصر او، احدى از حكماى مشّائى و اشراقى، در مسأله معاد، مانند وى حق مطلب را ادا ننموده و آنچه در مسأله معاد در مسفورات حكماى اسلامى موجود است، نسبت به تحقيقات ملا صدرا در اين امر بسيار مهم، كمّا و كيفا از اداى مرام، قصور دارد و در كثيرى از مهمات به اجمال و ابهام قناعت نموده‌اند.

پايه و اساس مطلب در معاد جسمانى و روحانى، چند اصل اساسى است كه حكماى دوران قبل از ملا صدرا، اين اصول را يا انكار نموده و يا آن كه به كنه مطلب نرسيده و يا اصلا به اهميّت يا دخالت آنها در اين مسأله پى نبرده‌اند.

بحث حركت در جوهر و تحقيق كامل در اين مسأله و تمهيد قواعدى كه اشتداد جوهرى بر آن توقف دارد، اساس معاد جسمانى و روحانى به شمار مى‌رود، و اين اصل، بر وحدت اصل وجود و