سه بنا، بر دو وجه است: يكى مجرّد (يعنى كه همه حروف وى اصلى باشد) و ديگرى مزيد فيه (يعنى در او حرف زايد باشد).

و فعل را دو بناست ثلاثى و رباعى و هر يك از اين دو بنا، بر دو وجه است: مجرّد و مزيد فيه- چنانكه در اسم گفته شد.

فصل: [ميزان‌]

ميزان، در شناختن حروف اصلى از حروف زوايد، فاء و عين و لام است پس هر حرفى كه در مقابل يكى از اين حروف ثلاثه باشد اصلى بود؛ چون رجل كه بر وزن فعل است و نصر كه بر وزن فعل است. و هر حرفى كه در مقابل اين حروف نباشد زايد بود، چون ضارب و ناصر كه بر وزن فاعل است و ينصر و يطلب كه بر وزن يفعل است.

و در بناى رباعى، اسم و فعل، لام يكبار مكرّر مى‌شود و در خماسى، اسم، لام دو بار مكرّر مى‌شود چنانچه معلوم گردد- انشاء اللّه تعالى.

فصل: [صيغه‌هاى اسم ثلاثى مجرد]

اسم ثلاثى مجرد را ده صيغه است چون:

فلس فرس كتف عضد حبر عنب قفل صرد ابل عنق‌[1].

و مزيد فيه اسم ثلاثىّ بسيار است و اسم رباعى مجرد را پنج صيغه‌

جامع المقدمات (جامعه