معقولات اولى را «حقايق» و «ماهيات» و معقولات ثانيه را «اعتباريات» هم مى‌گويند. ما در اينجا درباره مفاهيم جزئى بحثى نخواهيم كرد. آنچه عجالتا موردنظر است شناختن انواع معقولات است.

براى شناختن انواع معقولات، كافى است ابتدا طرز پيدايش معقولات اولى را توضيح دهيم و از اين طريق ويژگيهاى اين دسته را مشخص سازيم و سپس، باتوجه به اين ويژگيها، ويژگيهاى معقولات ثانيه را مشخص كنيم. به اين ترتيب، هم مشخصات هردسته از معقولات روشن مى‌شود و هم بين آنها مقايسه به عمل مى‌آيد و كاملا از هم متمايز مى‌شوند.

1- 1- 3- 7: معقولات اولى‌

هرگاه يكى از حواس انسان با واقعيتى تماس حاصل كند، اثرى از آن در عضو حسى مربوط و سپس در سلسله اعصاب پديد مى‌آيد. انسان اين اثر را مى‌يابد و از اين يافتن به «احساس» تعبير مى‌كند؛ مثلا، مى‌گويد: «من احساس سردى مى‌كنم، من احساس تلخى مى‌كنم.» به احساس «ادراك حسى» نيز مى‌گويند. پس ادراك حسى همان يافتن آثار حاصل در اعصاب است كه در تماس واقعيات خارجى با اعضاى حسى به وجود آمده‌اند.

پس از پيدايش ادراك حسى، در مرتبه‌اى از ذهن، كه به آن «خيال» مى‌گويند، تصويرى از آن به وجود مى‌آيد، اين تصوير به نحوى عين همان آثار عصبى است و نفس باتوجه آن مى‌تواند آن اثر را يادآورى كند، به اين تصوير «صورت خيالى» يا «ادراك خيالى» مى‌گويند؛ پس صورت خيالى همان انعكاس ادراك حسى است در مرتبه خيال. البته پيدايش صورت خيالى منحصر در طريق فوق نيست: اگر نفس از واقعيتى ادراك حسى نداشته باشد ولى خود