و اينكه: قرار [1] خدائى، بر اين است كه كس، چنانكه وجه غير را مى‌بيند، احاطت به «خود» ندارد و نمى‌بيند: «فِطْرَتَ اللَّهِ الَّتِي فَطَرَ النَّاسَ عَلَيْها» [2] است و رمز به اين است كه نبايد «خود» ديد، بلكه بايد «خدا» ديد: «لا أحدا غير من اللّه- عزّ و جلّ-» و معرفت نفس، طريق به معرفت خداست، نه معرفت جسد. و امّا خون استحاضه، اين حكم را ندارد كه رخصت است با آن، دخول در نماز، چون آن، فضول اين است، و فضول شى‌ء، حكم آن شى‌ء را ندارد، و عبادت هم [در اين حال،] بسيار مطلوبيّت دارد. بيت‌

اين قبول ذكر تو، از رحمت است‌

چون، نماز مستحاضه رخصت است‌

وجه آخر: سرّ ديگر در اين كه «ادرار»، «دماء ثلاثه» و «منى» و «مباشرت» [3] و «موت» و نحو اينها، حدث اكبرند و موجب غسل‌اند، اين است كه انسان، هيكل توحيد است و صورت جامعيّت كلّ: «مَنْ قَتَلَ نَفْساً» [4]- الآية- «انّ اللّه خلق آدم على صورته» [5]، و فى القدسى: «يا بن آدم! خلقت الاشياء لاجلك و خلقتك لاجلى».

بيت‌

همه، آيينه رُخ آدم‌

آدم، آيينه بهر طلعت اوست‌

پس، آدم حقيقتى است جامع كلّ، مثل ندارد، چه ثانى ندارد، «متن» است و همه ممكنات «شرح»، او «لفّ» است و همه «نشر» او.

بيت‌

از بينه «الف»، على را بطلب‌

و زهى و دو لام، جو محمّد را نام‌

يعنى: از بينه حروف اعظم كه «ا» «ل» «ل» «ه»، باشد. و يكى از وجوه آيه: «لَيْسَ كَمِثْلِهِ شَيْ‌ءٌ» [6]، آن است كه: نيست مثل- مثل به فتح ثاء مثلّثه- او شى‌ء، چه جاى‌