افزوده‌اند. [اين‌] قول‌ها ضعيف است و مشهور، همان است كه گفتيم.

تطبيق عددى: چنانكه نجاسات ظاهره ده است، الواث معنويّه و خبائث نفسانيّه ده است نيز، زيرا كه عدالتى كه در نزد علماء تهذيب الاخلاق معتبر است، مانند معجون و ترياق، اعظمى است مركب از چهار خلط كه هر يك [از آنها] در حدّ وسطاند: «عفّت»، و «سخاوت» و «شجاعت» و «حكمت».

«عفّت» خلق وسط است، ميانه «شره» كه شدّت شهوت است، در هر نوعى از شهوت و «خمود» كه خاموشى حرارت شهوت است كه هر دو مذموم است. و «سخاوت»، خلق وسط است، ميانه «تبذير» كه اسراف است و «تقتير» كه شدّت امساك است. و «شجاعت»، خلق وسط است، ميانه «تهوّر» كه توغّل در اقدام است، بر مظانّ تهلكه و قال تعالى: «وَ لا تُلْقُوا بِأَيْدِيكُمْ إِلَى التَّهْلُكَةِ». [1] و «جبن» كه شدّت احجام و پس نشستن است، قال الشّاعر:

لا يركنن احد الى الاحجام‌

يوم الوغى متخوفا لحمام‌

و بالجمله، در معارك تطارد با نفوس سه‌گانه؛ «امّاره»، و «مسوّله»، و «لوّامه» بايد «عقل» شجاع باشد، و اين شجاعت است كه محبوب حق است كه: «انّ اللّه يحبّ الشّجاع و لو على قتل حية»، اى: حيّة نفسه. و «حكمت»، خلق وسط است، ميانه جربزه و بلاهت.

پس، اين اطراف هشت‌گانه، پليدى‌هاى نفس‌اند، به حسب باطن و باد و پليدى ديگر كه جهل «بسيط» و جهل «مركب» در علميّات محضه است، ده مى‌شوند و سالك الى اللّه را تطهير از اينها لازم است.

بيت‌

آيينه شو، وصالِ پرى‌طلعتان طلب‌

جاروب كن تو خانه و پس، ميهمان طلب‌

[2]