ظلمانيّه: «أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ» [1] و روز نشر، اين طومار «نشر» شود كه: «اذا ماتوا انتبهوا»، «فَكَشَفْنا عَنْكَ غِطاءَكَ فَبَصَرُكَ الْيَوْمَ حَدِيدٌ» [2] قارى‌اش خواهد گفت، به طور تعجّب كه: «ما لِهذَا الْكِتابِ، لا يُغادِرُ صَغِيرَةً وَ لا كَبِيرَةً، إِلَّا أَحْصاها وَ وَجَدُوا ما عَمِلُوا حاضِراً». [3]

پس، اى عزيز! غافل مباش و اينجا تلاوت كتاب «تدوينى» و «تكوينى» آفاقى و انفسى را، به تقديم برسان، تا آنجا معطّل نمانى و شرمسار نباشى.

فصل در ابواب جنّت و نار است:

بعضى، اخلاق «حسنه» و «رذيله» را [ابواب جنّت و نار] دانند، يعنى موجب استحقاقيّت ورود بر ابواب، آنهايند. پس، هشت خلق حسن- كه مجامع اخلاق و صفات حسنه‌اند- موجب ورود بر ابواب جنان‌اند، و هفت خلق رذيل- كه مجامع اخلاق رذيله و صفات قبيحه‌اند- مورّث بر ابواب نيران‌اند.

و قول محقّقين، نه اين است، بلكه گويند: مشاعر خمسه ظاهره، و دو مشعر باطن، «ابواب سبعه» اند براى دوزخ، و با اعلى المشاعر «ابواب ثمانيه» اند، براى بهشت. و بهتر آن است كه گفتيم كه: موجب استحقاقيّت ورود بر ابواب «بهشت» و «دوزخ» شوند و دو مشعر باطن را، آن كه «خيال» و «وهم» گفته، تسامح كرده كه خيال- چنانكه مكرّر گفتيم- «حافظ» است، نه «مدرك». پس، ادراك خيالى، ادراك «حسّ مشترك» است، ولى از درى داخل [مى‌شود] كه به خيال [راه‌] دارد.

پس، هرگاه هر يك از «مشاعر سبعه» استعمال شود، در شهوات دنيا و در كثرات ظلمات، نه در جهت وحدت و نوريّت كه در ادركات‌شان، بى‌جهت ارتباط به حق باشد، موجب ورود دوزخ شود، از ابواب هفت‌گانه. و هرگاه، قرين شود به اينها عقل «بالفعل»، و اين‌ها را صرف كند، در آنچه براى آن خلق شده‌اند، چنانكه «شكر» مصطلح علماى حكمت «تهذيب الاخلاق» است، مثل آنكه جزئيّات را ادراك كند، به جهت نيل كليّات و محيطات: «وَ الْباقِياتُ الصَّالِحاتُ خَيْرٌ [عِنْدَ رَبِّكَ‌] ثَواباً». [4] و