بكار برده است‌ ما ضَلَّ صاحِبُكُمْ وَ ما غَوى‌. وَ ما يَنْطِقُ‌ عَنِ الْهَوى‌ نجم:

2 و 3. رفيق شما گمراه و منحرف نشده و از روى هواى نفس سخن نميگويد.

ابراهيم عليه السلام خطاب به بتها فرمود:

ما لَكُمْ لا تَنْطِقُونَ‌ صافات: 92. چه شده سخن نميگوئيد؟ معلوم نيست آنهمه بصورت انسان بوده باشند مناسب است [ذيلا چند آيه را بررسى كنيم:] 1- وَ وَرِثَ سُلَيْمانُ داوُدَ وَ قالَ يا أَيُّهَا النَّاسُ عُلِّمْنا مَنْطِقَ‌ الطَّيْرِ وَ أُوتِينا مِنْ كُلِّ شَيْ‌ءٍ نمل: 16. سليمان از داود ارث برد و گفت: اى مردم تكلّم پرندگان بما تعليم شده و هر آنچه (لازم بود) بما داده شده است آيه صريح است در اينكه پرندگان سخن ميگويند و ما فى الضمير خويش را با صداهائيكه در مياورند بيان ميدارند، امروز اين مطلب بر همه روشن شده آواز مرغان صداى حيوانات همه سخن گفتن و تكلّم آنهاست ولى ما از آنها سر در نمياوريم. مرغ با جوجه‌اش و حيوانات با بچه‌هاشان و غير بچه‌هاشان سخن ميگويند.

قرآن مبين طرح مسئله كرده تا مردم بدان پى ببرند، دانشمندان در اين باره كتاب‌ها نوشته و زحمتها كشيده‌اند حتى در سخن گفتن مورچگان بوسيله شاخكها و زنبور عسل با رقص و غير آنها.

2- هذا كِتابُنا يَنْطِقُ‌ عَلَيْكُمْ بِالْحَقِّ إِنَّا كُنَّا نَسْتَنْسِخُ ما كُنْتُمْ تَعْمَلُونَ‌ جاثيه:

29. وَ لَدَيْنا كِتابٌ‌ يَنْطِقُ‌ بِالْحَقِ‌ مؤمنون: 62. آيات راجع بكتاب اعمال است كه با انسان سخن خواهند گفت: نطق و استنساخ ميرساند كه ضبط اعمال انسان بصورت ضبط صوت و فيلم سينما و بالاتر از آنست.

تكامل عجيب‌

3- حَتَّى إِذا ما جاؤُها شَهِدَ عَلَيْهِمْ سَمْعُهُمْ وَ أَبْصارُهُمْ وَ جُلُودُهُمْ بِما كانُوا يَعْمَلُونَ. وَ قالُوا لِجُلُودِهِمْ لِمَ شَهِدْتُمْ عَلَيْنا قالُوا أَنْطَقَنَا اللَّهُ الَّذِي‌ أَنْطَقَ‌ كُلَّ شَيْ‌ءٍ وَ هُوَ خَلَقَكُمْ أَوَّلَ مَرَّةٍ ...

فصلت: 21 و 22. در اين دو آيه تصريح‌