آيد مثل‌ قُلْنا يا نارُ كُونِي بَرْداً وَ سَلاماً عَلى‌ إِبْراهِيمَ‌ انبياء: 69.

3- قول نفسى و باطنى. مثل‌ وَ يَقُولُونَ‌ فِي أَنْفُسِهِمْ لَوْ لا يُعَذِّبُنَا اللَّهُ‌ مجادله: 8. در اين آيه بنظر و فكر و آنچه در ذهن است قول اطلاق شده.

4- اجابت تكوينى مثل‌ فَقالَ‌ لَها وَ لِلْأَرْضِ ائْتِيا طَوْعاً أَوْ كَرْهاً قالَتا أَتَيْنا طائِعِينَ‌ فصّلت: 11. مسلم است كه زمين و آسمان فرمان خدا را اجابت كرده‌اند و آن با «قالَتا» تعبير شده است.

5- وعده عذاب‌ لَقَدْ حَقَ‌ الْقَوْلُ‌ عَلى‌ أَكْثَرِهِمْ فَهُمْ لا يُؤْمِنُونَ‌ يس: 7.

احْمِلْ فِيها مِنْ كُلٍّ زَوْجَيْنِ اثْنَيْنِ وَ أَهْلَكَ إِلَّا مَنْ سَبَقَ عَلَيْهِ‌ الْقَوْلُ‌ ...

هود: 40. فَحَقَّ عَلَيْهَا الْقَوْلُ‌ فَدَمَّرْناها تَدْمِيراً اسراء: 16. ظاهرا مراد از قول در اينگونه آيات وعده عذاب است طبرسى در ذيل آيه 40 هود فرموده: آنكه وعده هلاك او سبقت يافته و خبر داده شده كه ايمان نخواهد آورد. الميزان نيز وعده هلاكت گفته است.

تقوّل: گفتن چيزى است كه حقيقت ندارد «تقول عليه قولا» يعنى بر او دروغ بست و چيزى را گفت كه حقيقت ندارد وَ لَوْ تَقَوَّلَ‌ عَلَيْنا بَعْضَ الْأَقاوِيلِ. لَأَخَذْنا مِنْهُ بِالْيَمِينِ‌ حاقّة:

44. اگر از خود دروغى بر ما ببندد از دست راستش ميگيريم و رگ قلبش را قطع ميكنيم. أَمْ‌ يَقُولُونَ‌ تَقَوَّلَهُ‌ بَلْ لا يُؤْمِنُونَ‌ طور: 33. يا ميگويند قرآن را از جانب خويش گفته و بر خدا بسته بلكه ايمان نمياورند. اقاويل جمع اقوال و آن جمع قول است.

وَ عِنْدَهُ عِلْمُ السَّاعَةِ وَ إِلَيْهِ تُرْجَعُونَ‌ ...

وَ قِيلِهِ‌ يا رَبِّ إِنَّ هؤُلاءِ قَوْمٌ لا يُؤْمِنُونَ‌ زخرف: 85- 88. «قِيلِهِ» مصدر است مثل قول و ضمير آن راجع برسول خداست و گفته‌اند آن عطف است بر «السَّاعَةِ» يعنى علم قيامت و علم گفتار رسول خدا كه گفت: خدا يا اين قوم ايمان نمياورند، نزد خداست حمزه‌