متن: متن در اصل گوشت محكمى است كه در كنار تيره پشت واقع است بگوشت هر دو طرف آن متنان گويند (مجمع) از اين جهت بچيز محكم متين گفته‌اند وَ أُمْلِي لَهُمْ إِنَّ كَيْدِي‌ مَتِينٌ‌ اعراف: 183. بآنها مهلت ميدهيم راستى كيد من محكم و قوى است كه هيچ كس آنرا دفع نتواند كرد.

إِنَّ اللَّهَ هُوَ الرَّزَّاقُ ذُو الْقُوَّةِ الْمَتِينُ‌ ذاريات: 58. ذو القوّة و متين هر دو از اسماء حسنى است در اقرب الموارد در معنى متين آنگاه كه وصف خدا باشد گفته: بسيار قدرتمند كه در افعالش زحمتى و رنجى باو نميرسد معنى آيه: خدا رزّاق و صاحب نيروى قوى است. يعنى روزى دادن به بندگان بوى مشقّتى ندارد. متين فقط سه بار در قرآن مجيد بكار رفته است: اعراف:

183- ذاريات: 58- قلم: 45.

متى‌: اسم استفهام و اسم شرط و غيره آيد، در هر حال سئوال است از وقت. وَ يَقُولُونَ‌ مَتى‌ هذَا الْوَعْدُ إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ‌ يس: 48. وَ يَقُولُونَ‌ مَتى‌ هذَا الْفَتْحُ ... سجده: 28. گفته‌اند در لغت هذيل بمعنى «من» و «فى» نيز آيد.

مثل‌: (بر وزن جسر) بمعنى مانند نظير و شبيه است‌ وَ لَهُنَ‌ مِثْلُ‌ الَّذِي عَلَيْهِنَّ بِالْمَعْرُوفِ‌ بقره: 228. ذلِكَ بِأَنَّهُمْ قالُوا إِنَّمَا الْبَيْعُ‌ مِثْلُ‌ الرِّبا بقره:

275. قُلْ إِنَّما أَنَا بَشَرٌ مِثْلُكُمْ‌ كهف: 110. جمع آن در قرآن امثال آمده‌ وَ حُورٌ عِينٌ. كَأَمْثالِ‌ اللُّؤْلُؤِ الْمَكْنُونِ‌ واقعة: 22 و 23. إِنَّ الَّذِينَ تَدْعُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ عِبادٌ أَمْثالُكُمْ‌ اعراف: 194.

مَثَل‌: (بر وزن فرس) مانند، دليل، صفت، عبرت، علامت، حديث و مثل دائر (اقرب) قاموس از جمله صفت، حجّت و حديث را ذكر كرده است و آن بمعنى شبيه و مانند نيز آمده است چنانكه گفته شد، طبرسى ذيل آيه‌ مَثَلُهُمْ‌ كَمَثَلِ‌ الَّذِي اسْتَوْقَدَ ناراً بقره: 17. تصريح كرده است.

و در كشاف و جوامع الجامع «حال» را نيز از معانى آن شمرده است.

راغب ميگويد: مثل (بر وزن فرس)