آمديم بسوى عمليكه كرده بودند و آنرا غبارى پراكنده ساختيم، اشاره باعمال كفّار است كه در آخرت چيزى بدستشان نخواهد آمد و مراد اعمال خير آنهاست از قبيل صله رحم و پناه درمانده و غيره. در آيه ديگر اعمال آنها بخاكستر در مقابل طوفان تشبيه شده است. مَثَلُ الَّذِينَ كَفَرُوا بِرَبِّهِمْ أَعْمالُهُمْ كَرَمادٍ اشْتَدَّتْ بِهِ الرِّيحُ فِي يَوْمٍ عاصِفٍ لا يَقْدِرُونَ مِمَّا كَسَبُوا عَلى‌ شَيْ‌ءٍ ابراهيم: 18.

تَقْدِيم‌: جلو انداختن. مقدّم كردن.

ذلِكَ بِما قَدَّمَتْ‌ أَيْدِيكُمْ وَ أَنَّ اللَّهَ لَيْسَ بِظَلَّامٍ لِلْعَبِيدِ آل عمران: 182 اين عذاب بعلّت اعمالى است كه دستهايتان از پيش فرستاده است (و گرنه) خدا به بندگان ستمكار نيست.

اينكه همه كارهاى اعضا بدستها نسبت داده شده ظاهرا براى آنست كه بيشتر كارها با دست انجام مى‌پذيرد و براى تغليب چنين مصطلح شده است.

أَنْتُمْ‌ قَدَّمْتُمُوهُ‌ لَنا ص: 60. شما اينرا بر ما پيش آورديد.

يُنَبَّؤُا الْإِنْسانُ يَوْمَئِذٍ بِما قَدَّمَ‌ وَ أَخَّرَ قيامت: 13، اين تعبير در سوره انفطار آيه 5 نيز آمده است.

بنظر ميآيد مراد ما قدّم اعمال پيش از مرگ و از «ما اخّر» آثار پس از مرگ باشد يعنى: انسان در آنروز خبر داده ميشود از آنچه پيش از مرگ انجام داده و از آنچه پس از مرگ انجام داده و از آنچه پس از مرگ باقى گذاشته مثل‌ إِنَّا نَحْنُ نُحْيِ الْمَوْتى‌ وَ نَكْتُبُ ما قَدَّمُوا وَ آثارَهُمْ‌ يس: 12.

و شايد مراد از «ما قدّم» اعمال اوّل عمر و از «ما اخّر» اعمال آخر عمر باشد.

فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا يَسْتَأْخِرُونَ ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ‌ اعراف: 34. ظاهرا استفعال در اين آيه و نظائر آن براى طلب نيست لذا مجمع آنرا «لا يتقدّمون» معنى كرده يعنى چون اجلشان آيد نه ساعتى تأخير ميكنند و نه پيش ميافتند و بهيچ يك از اين دو كار قدرت ندارند چنانكه در آيه‌ وَ لَقَدْ عَلِمْنَا الْمُسْتَقْدِمِينَ‌