عذاب‌اند، اطلاق ميشود، در قرآن در همه اين معانى بكار رفته است.

اينك نگاهى بچند آيه:

1- وَ قَتَلْتَ نَفْساً فَنَجَّيْناكَ مِنَ الْغَمِّ وَ فَتَنَّاكَ‌ فُتُوناً طه: 40. فتون نيز مصدر است بمعنى آزمودن آيه درباره موسى عليه السّلام است يعنى: كسى را كشتى ترا از گرفتارى آن نجات داديم و تو را آزموديم آزمودن بخصوصى.

2- وَ لكِنَّكُمْ‌ فَتَنْتُمْ‌ أَنْفُسَكُمْ وَ تَرَبَّصْتُمْ وَ ارْتَبْتُمْ‌ حديد: 14. اگر فَتَنْتُمْ‌ را بمعنى اولى بگيريم مانعى ندارد راغب گفته: فتن بمعنى ادخال انسان در آتش نيز بكار ميرود يعنى:

اما شما خود را بعذاب افكنديد، يا بفتنه افكنديد منتظر مانديد و شكّ كرديد. تَرَبَّصْتُمْ ... ظاهرا تعليل‌ فَتَنْتُمْ‌ است.

3- إِنَّ الَّذِينَ‌ فَتَنُوا الْمُؤْمِنِينَ وَ الْمُؤْمِناتِ ثُمَّ لَمْ يَتُوبُوا فَلَهُمْ عَذابُ جَهَنَّمَ ... بروج: 10. فَتَنُوا در آيه بآتش كشيدن است يعنى: آنانكه مردان و زنان مؤمن را بآتش عذاب كردند براى آنهاست عذاب جهنّم، ايضا يَوْمَ هُمْ عَلَى النَّارِ يُفْتَنُونَ‌. ذُوقُوا فِتْنَتَكُمْ‌ هذَا الَّذِي كُنْتُمْ بِهِ تَسْتَعْجِلُونَ‌ ذاريات: 13 و 14. روزيكه بر آتش كشيده شوند. عذابتان را بچشيد اين آنست كه بآن عجله ميكرديد. اين از موارد استعمال فتنه است.

4- فَإِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ. ما أَنْتُمْ عَلَيْهِ‌ بِفاتِنِينَ‌. إِلَّا مَنْ هُوَ صالِ الْجَحِيمِ‌ صافات: 161- 163. «فاتن» اسم فاعل است يعنى آزمايشگر و بفتنه‌اند از ضمير «عليه» بخدا راجع است يعنى: شما اى مشركان و معبودهايتان بر خدا (و ضرر دين خدا) بفتنه‌اند از نيستيد مگر كسى را كه بآتش وارد ميشود يعنى فقط ميتوانيد منحرفان را اضلال كنيد.

5- وَ الْفِتْنَةُ أَشَدُّ مِنَ الْقَتْلِ‌ ...

وَ قاتِلُوهُمْ حَتَّى لا تَكُونَ‌ فِتْنَةٌ وَ يَكُونَ الدِّينُ لِلَّهِ‌ ... وَ الْفِتْنَةُ أَكْبَرُ مِنَ الْقَتْلِ‌ بقره: 191- 193- 217. فتنه در لسان اين آيات چنانكه گفته‌اند بمعنى شرك است. اين ظاهرا بدان جهت است‌