محكمات آيات يك بعدى‌اند كه مراد از آنها معلوم است مثل‌ اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ رعد: 16. ولى متشابهات آيات چند بعدى و داراى محامل بسياراند كه محتمل است هر يك از آنها مراد باشد در «امم» گذشت كه متشابهات با ارجاع بمحكمات در حكم محكم ميشوند.

متشابهات در آيه كه وصف مقدارى از آيات است غير از متشابهى است كه در آيه‌ اللَّهُ نَزَّلَ أَحْسَنَ الْحَدِيثِ كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِيَ ... زمر: 23.

واقع شده كه آن وصف عموم قرآن و مراد از آن تشابه آيات است از حيث خوبى نظم و محكمى اسلوب و بيان حقائق و غيره ولى مراد از آن در «وَ أُخَرُ مُتَشابِهاتٌ‌» با مقابله بمحكمات آياتى است كه مراد از آنها بمجرد ديدن و شنيدن روشن نميشود بلكه داراى چند بعد است و بچند معنى احتمال دارد. [در اينجا لازم است دو مطلب بررسى شود:] 1- چرا محكمات ام الكتابند؟

2- علت وجود متشابه چيست؟

1- علت اينكه محكمات ام الكتابند ظاهرا آنست كه محكمات متضمّن بيان اصول مسلّمه دين و پايه‌هاى آنند مثل‌ اللَّهُ لا إِلهَ إِلَّا هُوَ الْحَيُّ الْقَيُّومُ‌ ... اللَّهُ خالِقُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ- ... أَلا لَهُ الْخَلْقُ وَ الْأَمْرُ- ... بِيَدِهِ مَلَكُوتُ كُلِّ شَيْ‌ءٍ- ... كُلٌّ إِلَيْنا راجِعُونَ‌- ... مالِكِ يَوْمِ الدِّينِ‌- ... لَوْ كانَ فِيهِما آلِهَةٌ إِلَّا اللَّهُ لَفَسَدَتا- ... أَنَّ السَّاعَةَ آتِيَةٌ لا رَيْبَ فِيها- وَ أَنَّ اللَّهَ يَبْعَثُ مَنْ فِي الْقُبُورِ- ... يَوْمَ تَجِدُ كُلُّ نَفْسٍ ما عَمِلَتْ مِنْ خَيْرٍ مُحْضَراً وَ ما عَمِلَتْ مِنْ سُوءٍ- ... إِنَّ الْإِنْسانَ لَفِي خُسْرٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ‌ و صدها آيات ديگر.

اين آيات چنانكه مى‌بينيم كاملا روشن و بيان پايه‌هاى دين‌اند كه دين آنست بدانيم: معبودى جز خدا نيست، زنده و ابدى و مدير عموم جهان است ربّ العالمين است، آفريدن و تدبير در دست اوست، او آفريننده همه چيز است، حكومت همه در دست او و باز گشت همه بسوى اوست، قيامت‌