چشم. راغب گويد آن پلك چشم. و تحريك پلك است و از آن نگاه كردن تعبير ميكنند كه لازم تحريك، نگاه كردن است. طبرسى آنرا نگاه كردن و چشم فرموده است. مناسب آيات قرآن نگاه كردن و چشم است.

«مُقْنِعِي رُؤُسِهِمْ لا يَرْتَدُّ إِلَيْهِمْ‌ طَرْفُهُمْ‌» ابراهيم: 43. يعنى سر بر افراخته‌اند كه نگاهشان بهم نميخورد از ترس و وحشت پيوسته چشمشان باز است.

آن عبارت اخراى خيره شدن است كه فرموده: «تَشْخَصُ فِيهِ الْأَبْصارُ» ابراهيم: 42. همچنين است آيه‌ «أَنَا آتِيكَ بِهِ قَبْلَ أَنْ يَرْتَدَّ إِلَيْكَ‌ طَرْفُكَ‌» نمل: 40. يعنى: پيش از آنكه نگاهت بهم بخورد من آن را نزد تو مياورم.

«وَ عِنْدَهُمْ قاصِراتُ‌ الطَّرْفِ‌ عِينٌ» صافات: 48. كلمه قاصرات الطرف در سوره ص آيه 52 و رحمن آيه 56 نيز آمده است. و آن در وصف زنان بهشت ميباشد. مراد از طرف، چشم يا نگاه است يعنى در نزد بهشتيان زنان كوتاه چشم يا كوتاه نگاه هست كه نگاه آنها فقط منحصر به شوهران خويش است و بكس ديگر نگاه نميكنند و نگاه خويش را از ديگران كوتاه كرده‌اند. بعقيده الميزان قصر عين كنايه است از ناز و كرشمه و عشوه كه زنان بهشتى بشوهران خويش آنطور نگاه ميكنند. و آن قولى است كه در مجمع نقل شده.

در «حور» در صفات زنان بهشتى مفصلا بحث شده بآنجا رجوع شود و گفته‌ايم كه قاصر بمعنى كوتاه و كوتاه كننده هر دو آمده است.

«وَ تَراهُمْ يُعْرَضُونَ عَلَيْها خاشِعِينَ مِنَ الذُّلِّ يَنْظُرُونَ مِنْ‌ طَرْفٍ‌ خَفِيٍّ» شورى: 45. ضمير «عَلَيْها» راجع بآتش است مراد از طرف خفى چنانكه گفته‌اند نگاه بگوشه چشم است كه شخص گرفتار نميتواند بآنچه گرفتار است درست نگاه كند مانند محكوميكه بچوبه دار مينگرد آنها هم نعوذ باللّه بآتش آنطور نگاه ميكنند بنظر ميايد كه: طرف در آيه بمعنى نگاه است و مفعول‌ «يَنْظُرُونَ» ميباشد يعنى: