مبيّن آن است و همچنين است اذيّت و منّت گذاشتن بعد از صدقه و كار نيك‌ لا تُبْطِلُوا صَدَقاتِكُمْ بِالْمَنِّ وَ الْأَذى‌ بقره: 264 از آيه‌ أَطِيعُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُوا الرَّسُولَ وَ لا تُبْطِلُوا أَعْمالَكُمْ‌ محمد: 33 بدست ميايد كه سرسرى گرفتن عمل و عدم ملاحظه شرع باعث حبط عمل است و خلاصه: عوامل حبط عبارت‌اند از كفر، شرك، نفاق، ارتداد، عدم قصد قربت، فرياد بر روى پيغمبر (ص)، منّت و اذيّت بعد از صدقه و سرسرى گرفتن عمل ...

اينهاست كه اعمال نيك را بى‌اثر ميكنند. كارهاى بى‌شماريكه انسان در دنيا انجام ميدهد مردم آنها را كار نيك ميدانند ولى روز قيامت در نزد خدا جز حسرت و اندوه نتيجه‌اى نخواهند داشت.

3- بموجب بعضى از آيات، حبط شامل دنيا و آخرت است مثل‌ فَأُولئِكَ‌ حَبِطَتْ‌ أَعْمالُهُمْ فِي الدُّنْيا وَ الْآخِرَةِ بقره: 217 و همچنين است آيه 22 از آل عمران و 69 توبه.

بمدد آيات ديگر بايد گفت مراد از حبط دنيا و آخرت آنست كه اعمال چنين اشخاص كه براى سعادت و رفاه خود انجام ميدهند نه در دنيا اثرى از حيث سعادت خواهد داشت و نه در آخرت. زيرا خدا فرموده‌ وَ مَنْ أَعْرَضَ عَنْ ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنْكاً وَ نَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيامَةِ أَعْمى‌ طه: 124 و چون كافر و منافق از ذكر خدا معرض‌اند لذا زندگانى آنها تنگ و بى‌آرامش است و در نتيجه اعمالشان از حيث سعادت دنيا بى‌اثر است، حساب آخرت هم كه روشن است.

على هذا حبط شامل دنيا و آخرت هر دو است و آياتيكه شامل حبط مطلق‌اند بقرينه آيات ديگر مراد از آنها حبط دنيا و آخرت است و اللَّه العالم.

4- در مقابل حبط بوسيله كفر و شرك و غيره، ايمان و توبه و ...

در باره زنده شدن اعمال و از بين رفتن گناهان تأثير خاصى دارند، بلكه توبه چنانكه در (ت و ب) گذشت‌