ستمكارتر از آنكه مانع از ياد خدا در مساجد باشد و در خرابى آنها
بكوشد. خراب در آيه ممكن است بمعنى ويران شدن و ويران كردن باشد. صدر آيه ميفهماند
كه خراب شدن مسجد، خالى ماندن آن است گر چه حمل بويران شدن نيز جايز است.
يُخْرِبُونَبُيُوتَهُمْ بِأَيْدِيهِمْ وَ أَيْدِي الْمُؤْمِنِينَحشر: 2 اين آيه در باره بيرون
راندن عدّهاى از يهود از اطراف مدينه است كه خانههاى خود را از داخل خراب
ميكردند تا بعد از رفتن براى اهل اسلام مورد استفاده نشود و مسلمانان از خارج
ويران ميكردند تا راه باز كرده گرفتارشان كنند. چون خود سبب اينكار بودند لذا
فرموده:
خانههاى خود را بدست خود و بدست مسلمانان خراب ميكردند.
اخراج و خروج در خارج شدن و خارج كردن معمولى مثل خارج شدن از منزل و
در ظاهر شدن مثل خروج ميوه از درخت و نظائر آن بكار رفته است ولى معنى اوّلى كه
همان آشكار شدن باشد در همه جا ملحوظ است و در آياتقالَاخْرُجْمِنْها مَذْؤُماً
مَدْحُوراًاعراف:
18فَاخْرُجْمِنْها فَإِنَّكَ
رَجِيمٌحجر:
34فَاخْرُجْإِنَّكَ مِنَ
الصَّاغِرِينَاعراف: 13 شايد منظور، خروج از مقام و مرتبه باشد.
خَرْج در آيهفَهَلْ نَجْعَلُ لَكَخَرْجاًعَلى أَنْ تَجْعَلَ بَيْنَنا وَ بَيْنَهُمْ سَدًّاكهف: 94 بمعنى مزد و اجرت است و
چون آيات بعدى حكايت ميكند كه ذو القرنين از آنها كارگر و تكّههاى آهن و سرب
خواست و در جواب آيه فوق گفت:
ما مَكَّنِّي فِيهِ رَبِّي خَيْرٌ ...لذا پيداست كه غرض آنها از خرج مزد
و اجرت بوده است نه وسائل