گفته‌اند لات همان لا است كه تاء بآن لاحق شده و بمعنى ليس است و اسم آن محذوف و حين خبر آنست يعنى: «لَيْسَ‌ الْحِينُ‌ حِينَ مَنَاصٍ» آنوقت وقت نجات نيست معنى آيه چنين ميشود: چه بسيار مردمانى كه پيش از آنها هلاك كرديم هنگام هلاكت ناله و استغاثه كردند ولى آنوقت مهلت و نجات نيست.

حيي: زنده. وَ تُخْرِجُ‌ الْحَيَ‌ مِنَ الْمَيِّتِ وَ تُخْرِجُ الْمَيِّتَ مِنَ‌ الْحَيِ‌ ... آل عمران: 27 زنده را از مرده و مرده را از زنده خارج ميكنى.

در صحاح گويد: حياة ضدّ موت و حىّ ضدّ ميّت است ناگفته نماند: حيات در كلام اللَّه مجيد به حيات عادى انسان و حيوان و نبات، و بحيات دينى و ايمانى گفته شده مثل‌ وَ أَوْصانِي بِالصَّلاةِ وَ الزَّكاةِ ما دُمْتُ‌ حَيًّا مريم: 31 و نحو وَ جَعَلْنا مِنَ الْماءِ كُلَّ شَيْ‌ءٍ حَيٍ‌ انبياء: 30 و نحو أَ وَ مَنْ كانَ مَيْتاً فَأَحْيَيْناهُ‌ وَ جَعَلْنا لَهُ نُوراً يَمْشِي بِهِ فِي النَّاسِ‌ انعام: 122 كه در اين آيه مراد از «احييناه» حيات دينى و بصيرت است.

و نيز بحيات آخرت اطلاق شده مثل‌ يَقُولُ يا لَيْتَنِي قَدَّمْتُ‌ لِحَياتِي‌ فجر: 24 و هكذا بآدم فهيم و عاقل حىّ گفته شده‌ لِيُنْذِرَ مَنْ كانَ‌ حَيًّا وَ يَحِقَّ الْقَوْلُ عَلَى الْكافِرِينَ‌ يس: 70 اينك چند آيه را بررسى ميكنيم:

وَ اللَّهُ أَنْزَلَ مِنَ السَّماءِ ماءً فَأَحْيا بِهِ الْأَرْضَ بَعْدَ مَوْتِها إِنَّ فِي ذلِكَ لَآيَةً لِقَوْمٍ يَسْمَعُونَ‌ نحل:

65.

در اين آيه مثل چند آيه ديگر زنده شدن زمين مورد نظر است.

ممكن است بگوئيد زنده شدن زمين همان روئيدن تخم‌ها و دانه‌هاى درون زمين است ولى با مراجعه بآيه ديگر خواهيم ديد كه زمين قطع نظر از دانه‌ها شخصا زنده ميشود گر چه بر ما محسوس نيست در سوره حجّ آيه 5 چنين است‌ ... وَ تَرَى الْأَرْضَ هامِدَةً فَإِذا أَنْزَلْنا عَلَيْهَا الْماءَ