در ذيل دو آيه فوق در تفاسير شيعه و اهل سنت روايات و مطالبى نقل شده كه حاكى از حشر حيوانات و غيره است و مرحوم مجلسى در ج 7 بحار ص 353 تا 377 طبع جديد آيات و روايات آنرا نقل كرده است.

نا گفته نماند اثبات و ردّ اين مطلب، تحقيق و وقت بيشتر لازم دارد و علم آن در نزد خداست و حقيقت امر هر چه باشد مورد تسليم و قبول است.

هُوَ الَّذِي أَخْرَجَ الَّذِينَ كَفَرُوا مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ مِنْ دِيارِهِمْ لِأَوَّلِ‌ الْحَشْرِ حشر: 2 اين حشر در باره اخراج طائفه‌اى از يهود از اطراف مدينه است. معنى آيه چنين است: او كسى است كه كفّار اهل كتاب را براى اوّلين راندن، بيرون كرد.

اخراج و راندن معناى كنايه‌اى جمع كردن و لازم آنست. در اقرب الموارد آمده: «حَشَرَ الْجَمْعَ:

أَخْرَجَهُ مِنْ مَكَانٍ إِلَى آخَرَ».

حَاشِرِينَ‌: گرد آورندگان‌ فَأَرْسَلَ فِرْعَوْنُ فِي الْمَدائِنِ‌ حاشِرِينَ‌ شعراء: 53

حصب: سنگريزه انداختن مجمع البيان ذيل آيه 98 انبياء گويد:

اصل حصب بمعنى انداختن است.

اقرب الموارد گويد: اصل آن انداختن سنگريزه است: «حَصَبَهُ‌ حَصْباً: رَمَاهُ بِالْحَصْبَاءِ» سپس در هر انداختن بكار رفته است.

إِنَّكُمْ وَ ما تَعْبُدُونَ مِنْ دُونِ اللَّهِ‌ حَصَبُ‌ جَهَنَّمَ‌ انبياء: 98 شما و آنچه جز خدا مى‌پرستيد انداخته شده جهنّم و هيزم آن هستيد. «حَصَب» (مثل اسد) را هيزم و آنچه در آتش انداخته ميشود معنى كرده‌اند. طبرسى گويد مراد آنست كه همچون انداخته شدن سنگريزه، بآتش انداخته ميشوند. اين آيه نظير آيه‌ وَقُودُهَا النَّاسُ وَ الْحِجارَةُ است كه در (ح ج ر) گذشت و گفتيم كه شامل معبودهاى جاندار نيست.

إِنَّا أَرْسَلْنا عَلَيْهِمْ‌ حاصِباً قمر: 34 حاصب را باد ريگ افشان گفته‌اند. و چهار بار در قرآن‌