بِغَيْرِ حِسابٍ‌ زمر: 10.

از اين شش مورد، اوّلى و چهارمى مطلق و شامل دنيا و آخرت است دوّمى و سوّمى و ششمى ظاهرا راجع بدنيا و پنجمى راجع بآخرت است و در نتيجه‌ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ‌ هم در دنيا جارى است و هم در عقبى. اكنون بايد ديد منظور از اين بى حسابى چيست؟

قبلا بايد بدانيم كه همه اين شش مورد فقط در باره روزى و نعمت و پاداش دنيا و آخرت است و در باره عذاب دنيا و آخرت همچو چيزى نيست.

بعقيده بعضى از بزرگان چون بندگان و همه چيز آنها مال و مملوك خداست و آنها در مقابل خدا نه عوضى دارند و نه استحقاقى پس روزى خدا عطيّه محض است و لذا بغير حساب است.

على هذا بِغَيْرِ حِسابٍ‌ بمعناى بغير عوض و بغير استحقاق است. اين مطلب فى حدّ ذاته حق و ثابت است ولى در باره تمام مردم ميباشد، بعبارت ديگر، خدا بهمه مردم بدون عوض و استحقاق ميدهد و اين روزى دادن حقّى است كه خدا بعهده گرفته است بى آنكه مردم حقى بر خدا داشته باشند. امّا از آيات‌ يَرْزُقُ مَنْ يَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ‌ ... تَرْزُقُ مَنْ تَشاءُ بِغَيْرِ حِسابٍ‌ يك نوع خصوصيت بنظر ميايد و اين حكم شامل همه مردم نيست و قيد مَنْ تَشاءُ وَ مَنْ يَشاءُ مانع از عموم است.

مثلا آيه‌ إِنَّما يُوَفَّى الصَّابِرُونَ أَجْرَهُمْ بِغَيْرِ حِسابٍ‌ و آيه‌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيها بِغَيْرِ حِسابٍ‌ غافر: 40 با آنكه قيد «من يشاء» ندارد باز وصف صابران و «اولئك» كه اشاره بنيكو كاران است قيد «بِغَيْرِ حِسابٍ‌» اند.

بنظر نگارنده: بايد آيات قيامت را از آيات دنيا جداگانه حساب كرد گر چه از جهتى بهم مربوطاند.

در باره آخرت آنجا كه آمده‌