داديم. مريم 49.

سپس خداوند، دعاى آنحضرت را در آخر عمر و در مكّه و پس از تولّد دو فرزندش و اسكان اسمعيل در مكّه و بناى كعبه، چنين نقل ميكند: پروردگارا اين ديار را امن گردان. من و فرزندانم را از بت پرستى دور كن ... پروردگارا من بعضى از ذرّيّه خودم را بدره غير قابل كشت نزد خانه محترم تو سكونت دادم، تا نماز بپا كنند ...

حمد خداى را كه در پيرى، اسمعيل و اسحق را بمن عنايت فرمود ...

تا گفت: «رَبَّنَا اغْفِرْ لِي وَ لِوالِدَيَّ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ يَوْمَ يَقُومُ الْحِسابُ» (ابراهيم 35- 41).

آيه فوق بهترين شاهد است اين پدر كه با مادرش يكجا براى آنها مغفرت ميخواهد غير از «آزر» است، زيرا ديديم كه دعا براى آزر روى وفا بوعده بود و سپس از وى بيزارى نمود، ديگر معنى ندارد كه در آخر 7 عمر باز براى كسيكه از او بيزارى كرده آمرزش بخواهد.

جاى دقّت است كه در اين دعا «والدىّ» آمده كه جز بپدر و مادر اصلى اطلاق نميشود، بر خلاف «اب» كه اعمّ است و در دعاى آزر، گفته بود «وَ اغْفِرْ لِأَبِي» پس نتيجه اين است كه آزر، پدر اصلى ابراهيم عليه السّلام نبود، بلكه عنوانى داشت كه ميشد باو «يا أَبَتِ» خطاب كرد، لغت عرب اجازه ميدهد كه كلمه اب بر جدّ، عمو، ناپدرى، سرپرست امور، و بر هر بزرگ مطاع، گفته شود. (الميزان ج 7 ص 168- 171).

[استغفار ابراهيم براى آزر]

در اين بحث از آيات استفاده خواهيم كرد كه:

1: استغفار براى مشرك تا وقتى كه نمرده و احتمال هدايت داده ميشود. جايز است.

2: چون مشرك در حال شرك از دنيا رفت و اهل عذاب بودنش حتمى شد، ديگر نميشود براى او آمرزش خواست.

3: در اين كار از ابراهيم عليه السّلام كه براى آزر استغفار كرد پيروى‌