است معنى آيه اين است: آنگاه كه زمين زلزله خود را شروع كند و بارهاى خود را بيرون ريزد.

نظير اين آيه است: وَ إِذَا الْأَرْضُ مُدَّتْ وَ أَلْقَتْ ما فِيها وَ تَخَلَّتْ‌ انشقاق: 3- 4 انداختن زمين محتويات خود را و خالى ماندنش نظير اخراج اثقال است. ممكن است مراد از آن تخليه نيروهاى زمين و انفكاك ذرّات آن از يكديگر باشد. ولى ملاحظه هر دو آيه نشان ميدهد كه زمين بعد از اخراج اثقال خود از بين نخواهد رفت بلكه از آن اثقال خالى خواهد ماند، در اين صورت بايد گفت: مراد ذرّات ابدان مردگان و اعمال و اسرار آنهاست نظير بيرون ريختن تخمها در اثر روئيدن. مثلا تخمهائيكه در مزرعه‌اى كاشته‌ايم بعد از روئيدن آنها ميتوانيم بگوئيم: زمين آنچه در شكم داشت بيرون ريخت، مؤيّد اين معنى آيه بعد است كه فرموده‌ يَوْمَئِذٍ تُحَدِّثُ أَخْبارَها از اين بنظر ميايد كه «اخبار» هم از اثقال زمين است آيه‌ وَ إِذَا الْقُبُورُ بُعْثِرَتْ‌ انفطار: 4 كه در «بعثر» گذشت نيز باين مطلب يارى ميكند.

و: آيات قرآن روشن ميكند كه گناهان ثقل و سنگينى دارند و عرَض نيستند نظير آيه 13 عنكبوت و آيه‌ وَ مَنْ يَعْمَلْ‌ مِثْقالَ‌ ذَرَّةٍ شَرًّا يَرَهُ‌ زلزال: 8 و همچنين حسنات وزن و ثقل دارند. بطور خلاصه بايد دانست كه عمل خوب و بد بشكل نيرو از وجود انسان خارج ميشود و نيرو كه از مادّه سر چشمه ميگيرد داراى وزن و سنگينى است و روز قيامت كه آدمى عمل مجسّم شده خود را خواهد ديد اين حقيقت بوضوح بر وى مسلّم خواهد گرديد.

باقى مطلب در «وزن و عمل» ديده شود.

ثَقَل‌: (بر وزن عمل) چيز نفيس و مهمّ. سَنَفْرُغُ لَكُمْ أَيُّهَ‌ الثَّقَلانِ‌ رحمن: 31 مراد از ثقلان جنّ و انس‌اند علّت ثقلان خوانده شدن اهميّت و كرامت آنهاست زيرا كه هر دو ذى شعور و عاقل و مورد