نُنَكِّسْهُ فِي الْخَلْقِ‌؟.

و يا مراد تسلّط قواى نفسانى بر انسان است كه سبب هلاكت و پست شدن اوست؟.

بنظر نگارنده: احتمال دوّم مراد است و اين سوره نظير سوره عصر است كه فرموده: «قسم بروزگار بشر در ضرر و نقصان و كم شدن است مگر آنانكه ايمان آورده و كار نيكو انجام داده و يكديگر را بحق و صبر توصيه كنند.

در اين سوره هم مراد بنظر نگارنده آنست كه: بشر را در احسن تقويم و تركيب آفريديم، با تسلّط قواى شهوانى او را بپائين‌ترين پائين‌ها برگردانديم و إِنْ هُمْ إِلَّا كَالْأَنْعامِ بَلْ هُمْ أَضَلُ‌ شد ولى در اثر انوار وحى و استعداد ذاتى ميتواند مانند انجير و زيتون از هر حيث لايق و مفيد و قابل استفاده باشد و اشعه تابناك وحى كه از طور سينا و مكّه معظمه برخاسته همه براى ترقّى و رشد و تعالى او است، بالاخره بواسطه استعداد باطنى از يكطرف و تربيت پيامبران از طرف ديگر، رحمت بر وى باريده است.

و اللّه العالم.

تيه: تحيّر. سرگردانى. ... فَإِنَّها مُحَرَّمَةٌ عَلَيْهِمْ أَرْبَعِينَ سَنَةً يَتِيهُونَ‌ فِي الْأَرْضِ ... مائده: 26 ارض مقدّس بر آنها چهل سال حرام است و در زمين سرگردان ميشوند. آيه در باره جريان بنى- اسرائيل و مخالفت آنها با موسى است و الحمد للّه و هو خير ختام.