قواعد فقه - محقق داماد‌، سيد مصطفى

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 4 صفحه : 18

‌
سيد محمد طباطبايى، سبط وحيد بهبهانى و از بزرگان علم اصول، مى‌گويد: «بهتر است قاعده را چنين مطرح كنيم: اذا لم يصل الحكم، لم يكن عقابا لقبح التكليف و العقاب حينئذ كما عليه جميع ارباب العقول؛ [1] هرگاه حكم واصل نشود، عقابى نخواهد بود؛ زيرا تكليف و عقاب در اين صورت قبيح است؛ همان طور كه تمام صاحبان خرد بر آنند.»‌
ميرزاى قمى مى‌گويد: «و ان الثمر فى البيان هو البيان الواصل الى المكلّف لا مطلق البيان؛ آنچه از بيان مثمر ثمر و مفيد فائده است بيان واصل به مكلف است نه مطلق بيان.»‌
آخوند خراسانى مى‌گويد: «و امّا العقل فانه قد استقلّ بقبح العقوبه و المؤاخذه على مخالفة التكليف المجهول بعد الفحص و اليأس عن الظفر بما كان حجة عليه فانها عقاب بلابيان و مؤاخذة بلا برهان؛ [2] عقل مستقل است در اينكه مجازات و مؤاخذه بر مخالفت با تكليف مجهول بعد از فحص و يأس از دستيابى به چيزى كه حجت و دليل بر آن است، مجازات بدون بيان و مؤاخذه بدون دليل است.»‌
مرحوم آقا ضياء الدين عراقى، ديگر اصولى نامدار قرن معاصر، مى‌گويد: «و امّا العقل فحكمه بالبراءة لقبح العقاب بلابيان واصل الى المكلّف ممّا لا يكاد يخفى؛ [3] حكم عقل به برائت بر هيچ كس پوشيده نيست؛ چرا كه عقل، عقاب بدون بيان واصل به مكلف را زشت و قبيح مى‌داند.»‌
مبحث دوم: مستندات فقهى قاعده
1. دليل عقل
همان طور كه گفته شد فقها اين قاعده را عقلى مى‌دانند؛ بدين معنا كه معتقدند عقاب و مؤاخذه نسبت به فعل يا ترك فعلى كه از سوى مقام تشريع براى شخص مرتكب، بيانى واصل نشده، قبيح است. بايد دانست كه اين مسأله مبتنى بر نظريه ذاتى بودن حسن و قبح افعال است.
در كتاب «اصول فقه، دفتر دوم» موضوع اين بحث و محل نزاع را در حد لازم تنقيح‌

[1] طباطبايى، مفاتيح الاصول، ص 518.
[2] خراسانى، كفاية الاصول، ج 2، ص 179.
[3] بروجردى، نهاية الافكار، (تقريرات درس آقا ضياء الدين عراقى)، القسمالثانى من الجزء الثالث، ص 235.

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 4 صفحه : 18

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست