قواعد فقه - محقق داماد‌، سيد مصطفى

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 2 صفحه : 82

‌
شارع امرى محال و غير معقول است؛ اما تكليف به امر حرجى از سوى شارع اين گونه نيست.
مبانى فقهى
1. كتاب
الف) از مهمترين آياتى كه به عنوان دليل قاعده عسر و حرج مورد استناد قرار مى‌گيرد، آيه 78 سوره حج است. خداوند سبحان پس از آنكه در آيه 77 مؤمنان را ملزم مى‌كند كه براى گشايش راههاى فلاح و رستگارى، به ركوع و سجود و پرستش پروردگارشان قيام كنند و فاعل خير شوند، در آيه بعد مى‌فرمايد: «وَ جٰاهِدُوا فِي اللّٰهِ حَقَّ جِهٰادِهِ هُوَ اجْتَبٰاكُمْ وَ مٰا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ ...»؛ جهاد كنيد در راه خداوند، آن طورى كه شايسته جهاد در راه اوست. او شما را برگزيده و در دين براى شما حرجى قرار نداده است.
معنى جهاد در اين آيه، اعم از جهاد اصطلاحى است و به قرينه آيه قبل، انجام دادن همه واجبات و ترك تمامى محرمات را شامل مى‌شود و معنى واژه «دين» مندرج در آيه نيز ظهور در كل احكام و تكاليف دارد و فقط به حكم ويژه جهاد دلالت ندارد.
به علاوه، استعمال كلمه «جعل» به اين معنى است كه خداوند احكام حرجى را از مؤمنان برداشته است؛ نه آنكه مرفوع، موضوعات حرجى باشد.
بدين ترتيب، «مٰا جَعَلَ عَلَيْكُمْ فِي الدِّينِ مِنْ حَرَجٍ» ناظر به كليه قوانين اسلام است و اختصاص به برخى احكام ويژه ندارد و منظور از آيه اين است كه هرگاه در اثر عمل به احكام و الزامات شرعى، مكلف در عسر و حرج واقع شود، اين احكام و الزامات از عهده او برداشته مى‌شود.
ب) يكى ديگر از آيات مستند قاعده عسر و حرج آيه ششم سوره مائده است كه متن آن بدين شرح است:
«... وَ إِنْ كُنْتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَ إِنْ كُنْتُمْ مَرْضىٰ أَوْ عَلىٰ سَفَرٍ أَوْ جٰاءَ أَحَدٌ مِنْكُمْ مِنَ الْغٰائِطِ أَوْ لٰامَسْتُمُ النِّسٰاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مٰاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَ

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 2 صفحه : 82

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست