قواعد فقه - محقق داماد‌، سيد مصطفى

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 2 صفحه : 286

‌
قابل اسقاطند و نه قابل نقل و انتقال، با توجه به تعريفى كه از حق به عمل آمد، حق محسوب نمى‌شوند و در زمره احكامند.
تعريف حكم
حكم در لغت به معنى دستور و امر آمر است و در اصطلاح به صورتهاى مختلفى مورد تعريف قرار گرفته است. از آن جمله گفته شده: «خطاب الشّرع المتعلّق بافعال المكلّفين»؛ يعنى حكم آن است كه شارع مقدس حكمى تكليفى يا وضعى دربارۀ فعلى از افعال انسان جعل و اعتبار كند، به اين معنى كه آدمى را از ارتكاب فعلى ممنوع كند يا به انجام دادن آن وادار كند يا در انجام دادن و ترك آن اجازه و رخصت دهد (احكام تكليفى)، و يا بر فعل انسان اثرى مترتب كند (احكام وضعى).
مواردى كه مفاد حكم شرع اجازه و رخصت در فعل و ترك است، مشابهت زيادى به حق پيدا مى‌كند و لذا تبيين دقيق آن ضرورى به نظر مى‌رسد.
ويژگيهاى حكم
ويژگيهايى كه مبين ماهيت و حقيقت حكمند عبارتند از:
1. عدم قابليت اسقاط آن از ناحيه اشخاص؛
2. عدم امكان نقل و انتقال آن به اسباب انتقال قهرى و ارادى؛
3. عدم امكان تعهد به سلب آن.
همان طور كه پيش از اين درباره اقسام و خصوصيات حق گفته شد، حق بر خلاف حكم، از سوى صاحب حق علاوه بر آنكه قابليت اسقاط دارد و مى‌تواند به صورت تبرعى يا معوض اسقاط شود، ممكن است به يكى از اسباب نقل و انتقال به ديگرى منتقل شود. همچنين امكان تعهد عليه حق نيز وجود دارد؛ به اين معنى كه صاحب حق مى‌تواند در قبال دريافت ما به ازا يا به صورت تبرعى و مجانى متعهد شود كه از حق خود استفاده نكند؛ ولى ويژگيهاى حكم درست بر خلاف حق است؛ نه قابليت اسقاط دارد و نه امكان نقل و انتقال به اسباب انتقال قهرى، و نه مى‌توان عليه آن تعهد كرد.

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 2 صفحه : 286

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست