قواعد فقه - محقق داماد‌، سيد مصطفى

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 2 صفحه : 181

‌
مسلمانان در دنيا و آخرت، از آنها بپرس كه كداميك از آنها، ملتزم و ضامن اين ادعا مى‌شوند؟
هر چند اين آيه در قالب جملۀ استفهامى است، لكن دلالت بر التزام ضامن به تعهد خود و نيز لزوم وفا به آنچه كه ملتزم شده دارد.
2. سنت
پيامبر اكرم (ص) در خطبۀ مربوط به فتح مكه فرموده است: «العارية مؤدّاة و المنحة مردودة و الدّين مقضىّ و الزّعيم غارم» [1] كه عين عبارت قاعدۀ «الزعيم غارم» در متن اين روايت مندرج است و روايت بر مفاد آن دلالت دارد.
روايات ديگرى نيز از ائمه (ع) نقل شده كه مبناى فقهى اين قاعده قرار گرفته است و ما به لحاظ آنكه در جاى ديگر در مقام تنقيح نظريات فقهاى اماميه و مذاهب عامه، در مورد نقل يا ضم ذمه، به طور مشروح بدانها استناد كرده‌ايم، در اينجا از ذكر مجدد آنها خوددارى مى‌كنيم.
تعريف ضمان
ضمان در لغت به معناى پذيرفتن التزام، اشتمال كفالت، طى و خلال و امثال آن است [2] و فقها آن را به معناى «التزام به پرداخت دين ثابت در ذمه يا احضار نفس ديگرى» مى‌دانند كه سبب آنگاه، عقد و زمانى امور ديگر از قبيل غصب و اتلاف و تسبيب است.
به اعتبار سبب، ضمان گاه عقدى و گاه قهرى است. از ضمان قهرى در جاى خود بحث كرده‌ايم [3] و در اينجا از ضمان عقدى سخن خواهيم گفت.

[1] ترمذى، محمد بن عيسى بن سوره؛ سنن؛ كتاب البيوع، باب 39، ح 1265 و ابوداوود سجستانى، سليمان بن اشعث؛ سنن؛ ص 224.
[2] لغت‌نامه دهخدا و جوهرى، اسماعيل بن حماد؛ صحاح اللغة وابن اثير، مبارك بن ابى الكرم؛ نهاية و قاموس المحيط؛ ذيل واژۀ ضمان.
[3] رجوع كنيد به: قواعد فقه؛ بخش مدنى، ج 1، تأليفنگارنده، قاعده اتلاف و تسبيب و ضمان يد.

نام کتاب : قواعد فقه نویسنده : محقق داماد‌، سيد مصطفى جلد : 2 صفحه : 181

فرمت PDF

شناسنامه

فهرست