حديث را بنمايد و اگر روايتى با تاريخ مسلّم و قطعى مخالف بود، در جعلى بودن آن نبايد ترديد داشت؛ چنانچه در نقد و ردّ روايتى مى نويسد:
«لم يختلف أهل العلم في أنّ نزول سورة الروم والأخبار عمّا سيقع من غلبتهم على فارس، كان بمكّة قبل الهجرة. وهذا دليل ضعف الخبر، وإن كان بحسب الإسناد صحيحاً. وعلى أنّ الإسناد الصحيح باصطلاح الرواة أيضاً لا ينافي كذب المضمون». [1]
شايد بر همين مبنا باشد كه به بسيارى از روايات شأن نزول هم بى اعتماد است و با صراحت مى نويسد: «بايد دانست كه به بسيارى از روايات شأن نزول اعتماد نمى توان كرد». [2]
شبيه آنچه را كه از علامه شعرانى نقل كرديم، درباره علامه طباطبايى و تفسير الميزان هم مى توان ارائه كرد؛ به عنوان نمونه به اين روايت كه مورد نقّادى مؤلّف الميزان قرار گرفته، توجّه فرماييد:
در حديثى از ابوهريره نقل شده است كه چون از پيامبر صلى الله عليه و آله پرسيديم: براى شروع نماز چه بگوييم؟ آيه «وَ رَبَّكَ فَكَبِّرْ» نازل شد. علامه ذيل آن مى فرمايد:
«در جعلى بودن اين روايت همين بس كه سوره مدّثر در مكه و در آغاز بعثت نازل گرديد؛ در حالى كه اسلام آوردن ابوهريره در مدينه و در اواخر بعثت بوده است». [3]
هم چنين ايشان نيز على رغم ارادتى كه به روايات شأن نزول دارند، ولى با اين همه نظير علامه شعرانى بر اين باور است كه به بسيارى از روايات شأن نزول نمى توان اعتماد كرد و اين عدم اعتماد نه تنها ناشى از ضعف اسناد است، بلكه در

[1] شرح اصول كافى، ج ۱۲، ص ۳۵۷.

[2] تفسير ابوالفتوح رازى، ج ۳، ص ۴۷۶؛ ج ۵، ص ۳۶۶.

[3] الميزان، ج ۲۰، ص ۸۴ .