* تأويل يكى از مباحث مهم و كليدى در بحثها و علوم قرآنى است. جنابعالى در باب تعريف و ايضاح مفهوم اين اصطلاح و دركى كه با توجه به آيات قرآنى از آن مى توان داشت، چه نظرى داريد؟
ـ تأويل از كلمات كليدى قرآن و همچنين از اصطلاحات علوم قرآنى است كه در حوزه علم حديث و حكمت و عرفان و علوم بلاغى و ادبى هم كاربرد دارد. تأويل در لغت از ريشه «اول» به معناى بازگشت است و اصطلاحاً در ترادف و تا حدودى در تقابل با «تفسير» معنا مى شود. همچنين با «تنزيل» نيز به نوعى ربط و تقابل دارد كه شرحش خواهد آمد. در قرآن مجيد، اين كلمه، به همين صورت اسمى و مصدرى، هفده بار به كار رفته است كه هفت بار آن به تعبير خواب يا تأويل الاحاديث در داستان حضرت يوسف عليه السلام مربوط مى شود. در چند مورد هم به معناى سررسيد وعده و عاقبت و سرانجام يك امراست و چند مورد هم وجود دارد كه حدوداً به معناى «كشف باطنى و مرموز» به كار رفته است، از جمله دو بار در داستان حضرت موسى عليه السلام و مصاحب يا مرشد او، كه تحت عنوان «رجل صالح» يا به طور سنتى «خضر» معروف است، مطرح شده است. يك بار هم در آن قسمت از قرآن مجيد كه چون موسى عليه السلام در برابر كارهاى شگرف او نظير سوراخ كردن كشتى، كشتن يك پسر بى گناه و تعمير يك ديوار، از فرط حيرت و تعجب طاقتش طاق شد و به او گفت: «ذلِكَ تَأْوِيلُ ما لَمْ تَسْطِعْ عَلَيْهِ صَبْراً» به اين معنا كه «اين تأويل يا معناى نهانى كارهايى است كه نتوانستى شكيبايى كنى.
* اين آيه در كدام سوره قرآن است؟ ـ سوره كهف، آيه ۸۲ است. علاوه بر اين، يك بار در آيه ۵۳ از سوره اعراف و همچنين در آيه ۳۹ از سوره يوسف نيز آمده است. اما واضح ترين و مهم ترين مورد، آيه هفتم از سوره آل عمران است.
* ظاهراً مبناى تفسير و توضيح و نظرگاههاى مهم در باب تأويل، منتج از همين آيه