(۲۱)

تفسير ابوالفتوح رازى

در گزيده متون تفسيرى فارسى [1]

منوچهر دانش پژوه

تفسير روض الجنان و روح الجنان، مشهور به تفسير ابوالفتوح رازى، يكى از جامع ترين تفاسير پارسى كهن (قرن ششم هجرى) است كه در سده هاى گذشته از شهرتى بيش از همه تفاسير فارسى برخوردار بوده است. سبب شهرت اين تفسير و بهره مندى بيشتر از آن ناشى از دو سبب است: يكى آنكه تفسير ابوالفتوح از نادر تفاسير كهن فارسى است كه به طور كامل به جاى مانده است [2] ، و ديگر آنكه شيعى بودن نويسنده تفسير موجب رونق و رواج بيشتر اين تفسير در نزد ايرانيان شيعه مذهب شده است؛ به طورى كه بارها استنساخ شده [3] و پس از اختراع چاپ مكرر به طبع رسيده است.
نام نويسنده تفسير، شيخ جمال الدين ابوالفتوح، حسين بن على بن محمد بن احمد [بن] حسين بن احمد خزاعى نيشابورى رازى است كه معاصر طبرسى (م ۵۴۸) و ابن شهرآشوب (م ۵۸۸) بوده است. [4]
شيوه تحرير اين تفسير نظير ترجمه تفسير طبرى و كشف الاسرار ميبدى است كه مفسر، نخست آيات قرآنى را با ترجمه تحت اللفظى مى آورد و سپس به تفسير

[1] زيده متون تفسيرى فارسى، دانشگاه علامه طباطبايى، تهران، ۱۳۷۹ش، ص ۱۹۷ ـ ۲۱۱.

[2] از تفاسير مشروح و مبسوط فارسى تا قرن ششم، سه تفسير به طور كامل به جاى مانده كه به ترتيب تأليف عبارت اند از: ترجمه تفسير طبرى، تفسير كشف الاسرار ميبدى و تفسير ابوالفتوح رازى.

[3] براى اطلاع از نسخ خطّى تفسير ابوالفتوح ر.ك: تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازى، دكتر عسكر حقوقى، جلد اول، ص ۴۲.

[4] مفسّران شيعه، دكتر محمد شفيعى، ص ۹۹.