(۱۷)

نسخ از ديدگاه ابوالفتوح رازى [1]

دكتر نادعلى عاشورى

سرآغاز

بى ترديد اگر قرن ششم هجرى را نقطه عطفى در تاريخ تفسير نگارى ندانيم، بايد به اين حقيقت معترف شويم كه تفسير قرآن در اين قرن يكى از با شكوه ترين و پربارترين دوران حيات را سپرى مى كرد. اين قرن لااقل از اين ديدگاه كه در آن شمارى از مهم ترين تفاسير قرآن نظير كشاف زمخشرى، مجمع البيان طبرسى، روح الجنان ابوالفتوح رازى و حتى مفاتيح الغيب امام فخر رازى و ... به نگارش درآمده، داراى اهميّت فراوان است. [2]

[1] مجله حوزه اصفهان، اصفهان، ۱۳۷۹ش، ش ۲، ص ۴۴ ـ ۶۶.

[2] مصححانِ چاپ جديد، منقّح، زيبا و قابل اعتماد اين تفسير در صفحه ۶۲ و ۶۳ مقدمه كتاب در اين زمينه مى نويسند: «دو سه دهه آغاز سده ششم هجرى را بايد عصر تفسير نويسى بناميم؛ زيرا در اين دو سه دهه با فاصله كمتر از سى سال، دست كم چهار تفسير بزرگ و پرآوازه قرآن مجيد كه در همه دوره ها تا روزگار ما اعتبار و جايگاه خاصى داشته اند، تاليف شده است. از اين چهار تفسير، دو تا به پارسى و دو تا به عربى است و از هر يك آن دو گانه يكى بر مشرب تشيع و ديگرى بر مذاق تسنن، آن چهار تفسير به ترتيب قدمت عبارت اند از كشف الاسرار و عدّة الابرار به فارسى از ابوالفضل رشيد الدين ميبدى بر مشرب تسنن كه تأليف آن بر اساس تفسير عرفانى خواجه عبداللّه انصارى در سال ۵۲۰ق صورت گرفته است؛ ديگر، تفسير روض الجنان و روح الجنان يعنى كتاب مورد بحث، تأليف يافته ميان سالهاى ۵۱۰ تا ۵۳۳ق با چندسال بعد بر مشرب فقه شيعه؛ ديگر، الكشّاف عن حقايق التنزيل معروف به تفسير كشّاف از علامه جاراللّه زمخشرى خوارزمى بر مذاق تسنن كه در سال ۵۲۸ق. در مكه معظّمه به عربى تأليف يافته است؛ و سرانجام كتاب گرانقدر مجمع البيان فى تفسير القرآن از ابو على فضل بن حسن طبرسى ملقب به امين الّدين و امين الاسلام، مفسّر و دانشمند معروف شيعى، كه در سال ۵۴۸ق به عربى تأليف شده است».