محبت رسول صلى الله عليه و آله است... ابوطالب را و به اتفاق نشايد كه رسول صلى الله عليه و آله كافرى مصرّ بر كفر را دوست دارد؛ چون او را و ما را فرموده اند: كه از كافر تبرى كنيم. و با ايشان معادات كنيم و عقل و شرع اقتضاى اين كند و قرآن به اين ناطق است، به چند آيه...». [1]
از دو مورد ياد شده به دست مى آيد كه ابوالفتوح رازى سبب نزول را با ظاهر لفظ آيه نقد مى كند.
۳. سياق آيه: ابوالفتوح رازى در بعضى موارد، سبب نزول را با سياق آيه نقد مى كند. چنان كه در سبب نزول آيه شريفه: «إِنَّ اللّهَ لا يَسْتَحْيِي...» (بقره ۲: ۲۶) مى گويد:
«سبب نزول آيه آن بود كه چون خداى تعالى مثل زد به چيزهاى اندك، چون عنكبوت و ذباب، جهودان از آن بخنديدند و گفتند: خداى اين مثل زد؛ چه خواست بدين چيزهاى خسيس؟ اين كلام خداى را نماند. خداى تعالى اين آيه فرستاد. اين قول قتاده است.
عبداللّه عباس و عبداللّه مسعود گفتند: چون خداى تعالى مثل زد منافقان را به آن دو چيز كه در مقدم برفت (از مستوقد آتش و از صيب)، منافقان گفتند: خداى چگونه مثل زد به اين چيزها و او از آن بزرگوارتر است كه مثل زند. خداى تعالى اين آيه فرستاد بر ايشان».
آن گاه يكى از دو قول را ترجيح داده، مى گويد:
اين قول اولى تر است از قول قتاده؛ براى آنكه در آيات مقدم، ذكر آن مثل ها و منافقان رفته است. پس اين لايق تر باشد به سياق آيه». [2]
۴. مبانى عقيدتى: يكى ديگر از ملاك هاى نقد سبب نزول، مبانى عقيدتى است؛

[1] همان، ج ۸، ص ۴۶۹.

[2] همان، ج ۱.