و تحليل آن برنيامده است. از مطالعه متن تفسير روض الجنان به دست مى آيد كه وى در اندك مواردى كه اسباب نزول را نقد كرده است، ملاك هاى ذيل را مدّ نظر داشته است:
۱. عموم آيه: ابوالفتوح رازى در بسيارى از موارد، سبب نزول را با عموم آيه نقد مى كند؛ چنان كه در سبب نزول آيه شريفه: «كُلُوا مِمّا فِي الْأَرْضِ حَلالاً طَيِّباً...» (بقره ۲: ۱۶۸) مى گويد:
مفسّران گفتند: اين آيه در شأن قبيله ثقيف و عامر و صعصعه و بنى مدلج آمده چون بعضى حرث و انعام بر خويشتن حرام كردند و بحيره، صائبه و وصيله و حام، حق تعالى رد بر ايشان كردند... . [1]
آن گاه مى گويد: خطاب به ايها الناس، عام است و اولى تر حمل آيه باشد بر عموم». [2]
در اين مورد سبب نزول با عموم آيه، نقد شده است.
با اينكه قبلاً بيان شد: «اگر آيه به سبب خاص نازل شده باشد، حمل آن بر عموم، محتاج به دليل است»، ولى در اين مورد و موارد متعدّد ديگر، كه مفسّر عموم را اولى مى داند، دليلش اين است كه نزول آيه به سبب خاص ثابت نشده، تا حملش بر عموم محتاج به دليل باشد؛ بلكه با عموم آيه تعارض دارد و در صورت تعارض، عموميت آيه مقدّم است.
۲. ظاهر آيه: يكى از ملاك هاى نقد سبب نزول، ظاهر آيه است:
از باب نمونه به موارد زير مى نگريم:
الف) در سبب نزول آيه شريفه: «وَ مِنَ النّاسِ مَنْ يَشْرِي نَفْسَهُ ابْتِغاءَ مَرْضاتِ اللّهِ...» (بقره ۲: ۱۰۷) چند قول ذكر كرده، در قول دوم چنين مى گويد:

[1] همان، ج ۲، ص ۳.

[2] همان، ص ۳.