و صفت او شنيده بودند، چون بديدند او را، گفتند: همانا اين آن پيغامبر است. به نزديك احبار و رؤسا آمدند و ايشان را گفتند: اين آن پيغامبر است كه در آخر زمان بخواهد آمد. ايشان گفتند: حاشا و كلاّ و تورات بياوردند و آن سطرها عرضه كردند و بديشان تلبيس كردند و ايشان را از ره بيفكندند. قديم (جلّ جلاله) تهديد كرد ايشان را و گفت: «فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ...» ». [1]
نمونه گزارش اجمالى: در تفسير ابوالفتوح رازى براى گزارش اجمالى اسباب نزول، موارد ذيل به عنوان مثال بيان مى شود:
الف) در سبب نزول آيه شريفه: «إِنَّ الَّذِينَ يُلْحِدُونَ...» (فصلت ۴۱: ۴) چنين گفته است: «مقاتل گفت: آيه در ابو جهل آمد». [2]
ب) در سبب نزول آيه شريفه: «الَّذِينَ آتَيْناهُمُ الْكِتابَ...» (قصص ۲۸: ۵۱ ـ ۵۲) آمده است: «آيت در مؤمنان اهل كتاب آمد». [3]
ج) در سبب نزول آيه شريفه: «وَ مِنْ أَهْلِ الْكِتابِ مَنْ إِنْ تَأْمَنْهُ...» (آل عمران ۳: ۷۵) چنين گفته است: «بيشتر مفسّران بر آن اند كه آيه در جمله جهودان آمد». [4]

خلاصه مباحث گذشته:

۱. مجموع اسباب نزول در روض الجنان؛ ۳۲۳ مورد.
۲. گزارش تفصيلى؛ ۲۵۸ مورد.
۳. گزارش اجمالى؛ ۵۶ مورد.
۴. گزارش تحليلى؛ ۱۲ مورد.
۴. ميزان اهتمام ابوالفتوح رازى به ذكر سند: ابوالفتوح رازى در تمام موارد ياد كرد

[1] همان، ج ۱، ص ۲۳۵

[2] همان، ص ۲۶.

[3] همان، ج ۸، ص ۴۶۸.

[4] همان، ج ۳، ص ۸۱.