اما واژگان كهن فارسى، يعنى آن واژه هايى كه بوى قرن چهارم مى دهند، در آنها اندك است و به عكس كلمات تازه تر عربى به جاى آنها نشسته است. گويى بسيارى از اين كلمات عربى، در ابتداى قرن ششم قمرى ديگر رواج تمام يافته بودند و مؤمنان، كه از طريق آثار دينى و خاصه قرآن كريم با آنها خو گرفته بودند، ترجيح مى دادند همانها را به جاى كلمات كهن فارسى به كار برند. بديهى است كه اين امر را هميشه نبايد به فضل فروشى و فارسى ندانى و احياناً تنبلى مردم آن روزگار تعطيل كرد؛ به گمان ما، گاه ملاحظه مى كردند كه لفظ فارسى هميشه قادر نيست دايره معنايى كلمه عربى را بپوشاند؛ مثلاً كلمه پنج هجايى «ناگرويده» هم از كلمه دو هجايى «كافر» سنگين تر است و هم اينكه بار معنايى و قرآنى آن را به زحمت مى تواند به دوش كشد.
(الف = ترجمه درون تفسير؛ ب = ترجمه رسمى ابوالفتوح. همه نمونه ها از تفسير چاپ ياحقى است).
«اعْبُدُوا رَبَّكُمُ» (بقره ۲: ۲۱)
الف) خداى را پرستيد. (ج ۱، ص ۱۵۱).
ب) بپرستى خدايتان.
«فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الَّثمَراتِ رِزْقاً لَكُمْ» (بقره ۲: ۲۲)
الف) به باران از درختان و زمين براى شما ميوه ها بيرون آرد (ج ۱، ص ۱۵۴).
ب) بيرون آورد به او از ميوه ها، روزى براى شما.
«فَلا تَجْعَلُوا لِلّهِ أَنْداداً وَأَنْتُمْ تَعْلَمُونَ» (همان جا).
الف) با خداى تعالى شريك مگوييد [و] شما مى دانى.
ب) مكنى خداى را مانندگان و شما مى دانى.
«تَجْرِي مِنْ تَحْتِهَا الْأَنْهارُ كُلَّما رُزِقُوا مِنْها مِنْ ثَمَرَةٍ رِزْقاً قالُوا هذَا الَّذِي رُزِقْنا مِنْ قَبْلُ»(بقره ۲: ۲۵).