نام کتاب : شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي نویسنده : زمانی نژاد، علی اکبر جلد : 1 صفحه : 161
مى آغازد و به تفسير جنبه علمى مى بخشد. ولى دراعراب و لغت و اشتقاق و قرائت، يعنى مسائلى كه مربوط به زبان است، چندان پاى نمى افشرد، و جنبه خطايى آن بيشتر است؛ چه شيخ ابوالفتوح مردى فاضل و واعظ و مذكِّر بوده است، نه مدرّس و معلّم. و مجمع البيان طبرسى به تازى (م ۵۴۸ق)، از اين حيث جامع تر از تفسير ابوالفتوح است؛ امّا از لحاظ معانى و توجيه و روشنگرى آيات روض الجنان بر مجمع البيان رجحان دارد، بخصوص كه در تفسير هر آيه حكايات و داستانهاى مربوط به آن را به شيوايى ياد مى كند. اين تفسير، از لحاظ اشتمال بر فوايد لغوى و دستورى و نثر ساده و روان هم ارزش و اهميت فراوان دارد. سبك نثر آن كهنه و به شيوه كتب علمى و اخلاقى روان سده پنجم قمرى است و مشتمل بر بسيارى از واژه ها و تعبيرات و تركيباتى است كه در نوشته هاى ديگر همدوره آن كمتر توان جست و نكته گفتنى تر آنكه اثر لهجه رازى در آن بسيار است. صاحب مجالس المؤمنين، قاضى نوراللّه شوشترى (م ۱۰۱۹ق)، نوشت: «و بالجمله مآثر فضل و مساعى جميله او در تفسير كتاب كريم و ابطال تأويلات سقيم مخالفان اثيم و تعنّفات نامستقيم مبتدعان رجيم، بر همگنان مخفى نيست و از تفسير فارسى او ظاهر مى شود كه معاصر صاحب كشّاف بوده و بعضى از اشعار صاحب كشّاف به او رسيده، امّا كشّاف به نظر او نرسيده و اين تفسير فارسى در رشاقت تحرير و عذوبت تقرير و دقّت بى نظير است». فخرالدين رازى اساس تفسير كبير خود را از آنجا اقتباس نموده و جهت دفع توهّم انتحال، بعضى از تشكيكات خود را بر آن افزوده. [1]
[1] مجالس المؤمنين، طبع سنگى، ۱۲۶۸ شماره دستى ص ۲۰۲ و ۲۰۳؛ تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازى، ج ۱، ص ۱۴. هم ر.ك: تاريخ ادبيات در ايران، استاد دكتر ذبيح اللّه صفا؛ تحقيق در تفسير ابوالفتوح رازى، ج ۱ و ۲ و ۳، از دكتر عسكر حقوقى، طبع دانشگاه تهران؛ گنجينه سخن، استاد دكتر ذبيح اللّه صفا، طبع دانشگاه تهران، چاپ دوم، ج ۲، ص ۲۲۱.
نام کتاب : شناخت نامه شيخ ابوالفتوح رازي نویسنده : زمانی نژاد، علی اکبر جلد : 1 صفحه : 161