حدود شصت درصد موادّ اين دو تفسير از جهت زبان فارسى با هم تناسب و مشابهتى صورى و لفظى دارند، و حدود چهل درصد محلّ اختلاف است و افتراق.
اينك با التفات به اين سنجشها و مقايسه ها، دو نكته قابل تأمّل است و ملهم حدس و قياس:
نخست آنكه صاحب روض الجنان و روح الجنان با ترجمه تفسير طبرى و احتمالاً تفسير طبرى ـ جامع البيان فى تفسير القرآن ـ مأنوس بوده و اين اثر بزرگ و معتبر را در مراحل مختلف تأليف روض الجنان و روح الجنان پيش چشم داشته است و به سبك و اسلوب ترجمه تفسير طبرى در ترجمه آيات قرآنى نظر داشته است. قوّت اين حدس تا بدان جاست كه نظر مصحّحان تفسير ابوالفتوح را ـ چنان كه ذكر شد ـ در مقابله نسخه هاى مختلف تفسير ابوالفتوح و مقايسه ضمنى آن با ترجمه تفسير طبرى به خود جلب نمود؛ چندان كه گويى مى توان با توجّه به ترجمه تفسير طبرى، بخشهايى از ترجمه تفسير ابوالفتوح را تصحيح كرد، يا كلمه مبهم و مخدوشى را به قياس نسخه ترجمه تفسير طبرى تصحيح كرد.
نكته ديگر آنكه، ترجمه آيات روض الجنان و روح الجنان، با توجّه به شباهتى كه با ترجمه تفسير طبرى دارد، تحت تأثير لهجه درى و زبان خراسانى است. احتمال قريب به يقين آن است كه ابوالفتوح رازى با لهجه مردم خراسان ـ و به ويژه نيشابور ـ از طريق آثارى چون ترجمه تفسير طبرى و آثار مشابه آن ـ از جمله قرآنهاى مترجم فارسى كهن ـ آشنا بوده و از سر عمد، اسلوب و زبان و طرز ترجمه اين آثار را برگزيده و اين شيوه و طرز بيان و روش را بر ديگر ترجمه ها مرجّح دانسته است، و به هر حال، ابوالفتوح رازى از عمده كسانى است كه در انتقال زبان فارسى و لهجه مردم ماوراءالنهر به شرق خراسان و از جمله نواحى رى مؤثر بوده است. اگر ترجمه آياتى