فن دويم در اعداد انواع هشت فصل است‌

فصل اول در اعداد انواع متعلق بمشاورات‌

مشورت قولى باشد باعث بر حركتى ارادى- كه غايتش اكتساب خيرى يا اجتناب از شرى بود- و چون چنين بود در معرفت انواع مشورى- از معرفت خيرات و شرور ممكن كه- در طريق اكتساب و اجتناب ارادى واقع باشد چاره نبود- اما خيرات و شرور ضرورى و آنچه وقوعش بالطبع بود- و اگر چه ممكن بود باين باب متعلق نبود- چه ارادت را بوجود آن تعلق نتواند بود- مگر آنك بارادت آن را متعرض شوند- مانند انتفاع محموم بباد شمال و انتفاع رنجور بمداوات- و انواع خاص بمشوريات- بحسب اقناع و ظن نه باعتبار تحقيق دو گونه بود- يكى آنچه متعلق بود بامور عظام- و ديگر آنچه متعلق بود بجزويات- و مشوريات بزرگ چهار بود- ا آنچه بعدت و مال و دخل و خرج متعلق بود- و خطيب مشير در آن باب- بايد كه بر كميت و كيفيت دخل و خرج واقف بود- تا اندازه نگاه دارد- و كسى را كه در تمدن از او نفعى نبود نفى كند- و مسرف را حجر كند- و بايد كه بر وجوه انتفاع- از عمارت و زراعت و تجارت و توفيرات و تقصيرات- در مصارف اموال بر طريق وجوب يا غير وجوب واقف بود- ب كار حرب و صلح- و در آن باب بايد كه بر سبب باعث بر حرب واقف بود- تا آن را محل آن هست كه بسوى آن تجشم خطر محاربت كند- يا كظم غيظ اولى است- و يا بيرون محاربت دوايى ديگر هست يا نه- و بعد از آن‌