و آنچه منتج است از كدام شكل و ضرب است- و كدام تاليف باشد كه بعين مقدمات منتج باشد- و كدام بود كه بقوت لوازم منتج باشد- و معلوم شود كه در شكل اول- نتيجه يا عكس هر يكى از دو مقدمه چنانك گفتيم- عين ديگر مقدمه نتيجه دهد و صغرى كبرى شود- و صغرى بجاى صغرى بود و كبرى بجاى كبرى- و عكس نتيجه با هر يكى از دو مقدمه- عكس ديگر مقدمه نتيجه دهد- و صغرى كبرى شود و كبرى صغرى- و در شكل چهارم بخلاف اين- يعنى عكس نتيجه با عكس هر مقدمه- عين ديگر مقدمه انتاج كند- بشرط آنك صغرى و كبرى متبدل شوند- و عين نتيجه با عين هر مقدمه عكس ديگر مقدمه انتاج كند- بشرط آنك صغرى هم صغرى بود و كبرى هم كبرى- و در شكل دوم نتيجه با عكس كبرى عين صغرى نتيجه دهد- و عكس نتيجه با صغرى عين كبرى- بشرط آنك نتيجه در هر دو تاليف صغرى بود- و عكس كبرى با عكس نتيجه عكس صغرى انتاج كند- و عكس صغرى با عين نتيجه عكس كبرى- بشرط آنك نتيجه در هر دو كبرى بود- و در شكل سيوم چون نتيجه جزوى است- كبرى شكل اول را نشايد- پس عين هيچ مقدمه از ديگر مقدمه و نتيجه حاصل نيايد- اما عكس صغرى از عين نتيجه- و عكس كبرى با عكس كبرى از عكس نتيجه- و عكس صغرى انتاج توان كرد- بشرط آنك نتيجه صغرى بود- و اين نتايج جمله از شكل اول بود و باقى تاليفات بر اين قياس- و ما جدولى وضع كرديم- كه حال جمله تاليفات ممكن در همه ضروب اشكال- از آنجا معلوم شود- پس اين قدر در بيان قياس دور كافى بود- و از اين بيان كه در قياس دور گفته آمد- معلوم شد كه اگر در بعضى مواد- نتيجه‌اى كه از ضرب اول شكل اول آيد- منعكس شود تا حفظ كميت لازم آيد- كه هر دو مقدمه نيز منعكس باشد با حفظ كميت- چه از تاليف عكس نتيجه با هر مقدمه- عكس ديگر مقدمه نتيجه آيد چنانك گفتيم- و اما عكس قياس چنانك گفتيم- از تاليف مقابل نتيجه و مقدمه باشد- و مقابل نتيجه يا بتقابل تضاد بود يا بتقابل تناقض- و تقابل تضاد در جزويات نتواند بود- چه مقابل‌