مگر انسان از سگ، نجس‌تر است، در صورتى كه بر تمام موجودات، برترى دارد اين مطلب را برايم روشن فرمائيد؟.

ج‌

- راجع به مسأله غسل مسّ ميّت، اوّلا آن چه بر ما واجب است عمل به تكاليف شرعيّه است و دانستن فلسفه تمام احكام، براى ما متعذّر است. اجمالا با ملاحظه حكمتها و فلسفه‌هاى معلومه بسيارى از احكام، مى‌فهميم كه تعاليم اين دين، بر اساس حفظ و تأمين مصالح يا دفع مفاسد است.

و ثانيا: ممكن است در باره حكمت آن اين چنين گفت كه چون مردم، طبعا از مرده حيوانات، متنفّرند كسى آن را مسّ نمى‌كند ولى مرده انسان در معرض تماسّ زندگان- خصوص خويشان و دوستانش- قرار دارد، لذا اين گونه مقرّر شده است. حكمتهاى ديگرى نيز هست كه به همين اكتفاء شد.

س 94

- شخصى سؤال مى‌كند كه غسل مسّ ميّت، فلسفه‌اش چيست؟

خواهشمند است فلسفه آن را اجمالا مرقوم فرمائيد.

ج‌

- دانستن حكمت و فلسفه احكام، واجب نيست و براى نوع مردم كه مشغول كارهاى عادى خود هستند فراهم نمى‌شود بايد مانند بيمارى بود كه به طبيب، مراجعه مى‌نمايد و از فوائد دوا و تركيبات آن و علّت مقدار تجويز شده نمى‌پرسد و دانستنش هم براى بيمار عادى، ميسّر نيست. وظيفه مريض، مراجعه به طبيب است چنانچه در بعضى از روايات هم وارد شده كه شما مانند بيماريد و ربّ العالمين مانند طبيب است 1، مع ذلك چون ميته و مرده انسان در معرض تماسّ اقارب و خويشان است و آنان در معرض آلوده شدن به ميكرب مى‌باشند از اين جهت، غسل واجب است و حكمتهاى ديگرى نيز دارد كه براى بيان آن احتياج به مجال بيشترى است.

س 95

- بنده چون دانشجوى دانشكده پزشكى هستم، ناچار به مطالعه علمى استخوانهاى مردگان مى‌باشم و ناچارم كه هميشه استخوانهاى مرده‌اى كه غسل نداده‌اند و فقط ضدّ عفونى شده مسّ نمايم و نمى‌توانم دائما غسل كنم.

اكنون بنده را راهنمايى فرمائيد و در رساله عمليّه تعبير به احتياط واجب فرموده‌ايد آيا مى‌شود اين مسأله را از ديگرى تقليد كرد يا نه؟.