و براى خدا شريك قائلند پيروى مكن.

تفسير: فرار از مسئوليت به بهانه" جبر"

به دنبال سخنانى كه از مشركان در آيات سابق گذشت، در اين آيات اشاره به پاره‌اى از استدلالات واهى آنان و پاسخ آن شده است:

نخست مى‌گويد:" به زودى مشركان در پاسخ ايرادات تو در زمينه شرك و تحريم روزى‌هاى حلال چنين مى‌گويند كه اگر خداوند مى‌خواست نه ما مشرك مى‌شديم و نه نياكان ما بت‌پرست بودند، و نه چيزى را تحريم مى‌كرديم"، پس آنچه ما كرده‌ايم و مى‌گوئيم همه خواست او است (سَيَقُولُ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما أَشْرَكْنا وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ شَيْ‌ءٍ).

نظير اين تعبير در دو آيه ديگر قرآن ديده مى‌شود، در سوره نحل آيه 35 وَ قالَ الَّذِينَ أَشْرَكُوا لَوْ شاءَ اللَّهُ ما عَبَدْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ نَحْنُ وَ لا آباؤُنا وَ لا حَرَّمْنا مِنْ دُونِهِ مِنْ شَيْ‌ءٍ و در سوره زخرف آيه 20 و قالُوا لَوْ شاءَ الرَّحْمنُ ما عَبَدْناهُمْ‌، نشان مى‌دهد كه مشركان مانند بسيارى از گناهكارانى كه مى‌خواهند با استتار تحت عنوان جبر از مسئوليت خلافكارى‌هاى خود فرار كنند، معتقد به اصل جبر بوده‌اند، و مى‌گفتند: هر كارى را ما مى‌كنيم خواست خدا و مطابق اراده او است، و اگر نمى‌خواست چنين اعمالى از ما سر نمى‌زد، آنها در حقيقت مى‌خواستند خود را از اين همه گناه تبرئه كنند، و گر نه و جدان هر انسان عاقلى گواهى مى‌دهد كه بشر در اعمال خويش آزاد است نه مجبور، به همين دليل اگر كسى ظلمى در حق او كند، ناراحت مى‌شود و او را مؤاخذه مى‌كند و در صورت" توانايى" مجازات مى‌نمايد، همه اينها نشان مى‌دهد كه مجرم را در عمل خويش آزاد مى‌بيند، نه مجبور، و هرگز به اين عنوان كه عمل او مطابق خواست خدا است، حاضر