همانطور كه در تفسير سوره بقره آيه 202 گفتيم، سرعت حساب بندگان به قدرى است كه حتى در يك لحظه همه حساب آنها را مى‌تواند مشخص كند، حتى ذكر زمان دوشيدن يك گوسفند و روايت بالا براى نشان دادن كوتاهى زمان است، و لذا در روايت ديگرى مى‌خوانيم:

ان اللَّه تعالى يحاسب الخلائق كلهم فى مقدار لمح البصر

: [1]" خداوند حساب همه بندگان را در يك لحظه مى‌رسد"! و دليل آن همان است كه در تفسير آيه فوق گذشت، و آن اينكه اعمال آدمى در وجود او و در موجودات اطراف او اثر مى‌گذارد، يعنى درست همانند ماشين‌هايى است كه مقدار حركت و كاركرد خود را روى دستگاه‌هايى با نمره نشان مى‌دهند! و به تعبير روشن‌تر اگر دستگاه‌هايى دقيقى باشد، مى‌تواند در چشم انسان تعداد نگاههاى خيانت آميزى كه كرده است، بخواند، و روى زبان انسان تعداد دروغها و تهمت‌ها و زخم زبانها و سخنان نادرست را مطالعه كند، خلاصه هر يك از اعضاء بدن انسان علاوه بر روح او دستگاه حساب و شمارشى در درون خود دارد و با يك لحظه بررسى حساب آن روشن مى‌گردد.

و اگر در پاره‌اى از روايات مى‌خوانيم كه افراد پرمسؤوليت و پر ثروت محاسباتشان در آن روز طولانى مى‌شود، در حقيقت نه بخاطر آن است كه معطل رسيدگى به اصل حساب شوند بلكه آنها بايد در برابر سؤالاتى كه نسبت به اعمال آنها مى‌شود، جوابگويى كنند، يعنى سنگينى بار مسئوليت و لزوم جواب گويى و اتمام حجت زمان دادگاه آنها را طولانى مى‌كند.

[1] تفسير مجمع البيان جلد 1 و 2 صفحه 298.