نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 5 صفحه : 226
و در روايتى از طرق اهل تسنن از پيامبر نقل شده كه در تفسير اين آيه فرمود ان
اللَّه يحشر هذه الامم يوم القيامة و يقتص من بعضها لبعض حتى يقتص للجماء من
القرناء:" خداوند تمام اين جنبندگان را روز قيامت برمىانگيزاند و قصاص بعضى
را از بعضى مىگيرد، حتى قصاص حيوانى كه شاخ نداشته و ديگرى بىجهت باو شاخ زده
است از او خواهد گرفت [1] در آيه 5 سوره تكوير نيز ميخوانيم وَ
إِذَا الْوُحُوشُ حُشِرَتْ" هنگامى
كه وحوش محشور ميشوند" اگر معنى اين آيه را حشر در قيامت بگيريم (نه حشر و
جمع بهنگام پايان اين دنيا) يكى ديگر از دلائل نقلى بحث فوق خواهد بود.
2- اگر آنها رستاخيز دارند تكليف هم دارند
سؤال مهمى كه در اينجا پيش مىآيد و تا آن حل نشود تفسير آيه فوق روشن نخواهد
شد اين است كه آيا ميتوانيم قبول كنيم كه حيوانات تكاليفى دارند با اينكه يكى از
شرائط مسلم تكليف عقل است و بهمين جهت كودك و يا شخص ديوانه از دايره تكليف بيرون
است؟ آيا حيوانات داراى چنان عقلى هستند كه مورد تكليف واقع شوند؟ و آيا ميتوان
باور كرد كه يك حيوان بيش از يك كودك نابالغ و حتى بيش از ديوانگان درك داشته
باشد؟ و اگر قبول كنيم كه آنها چنان عقل و دركى ندارند چگونه ممكن است تكليف متوجه
آنها شود.
در پاسخ اين سؤال بايد گفت كه تكليف مراحلى دارد و هر مرحله ادراك و عقلى
متناسب خود مىخواهد، تكاليف فراوانى كه در قوانين اسلامى براى يك انسان وجود دارد
بقدرى است كه بدون داشتن يك سطح عالى از عقل و درك انجام آنها ممكن نيست و ما هرگز
نمىتوانيم چنان تكاليفى را براى حيوانات بپذيريم، زيرا شرط آن، در آنها حاصل
نيست، اما مرحله ساده و پائينترى از