نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 5 صفحه : 150
با توجه به
اين دو نوع" اجل" بسيارى از مطالب روشن مىشود، از جمله اينكه در روايات
مىخوانيم صله رحم عمر را زياد و يا قطع رحم عمر را كم مىكند (منظور از عمر و اجل
در اين موارد اجل غير حتمى است).
و يا اينكه
در آيهاى مىخوانيم فَإِذا جاءَ أَجَلُهُمْ لا يَسْتَأْخِرُونَ
ساعَةً وَ لا يَسْتَقْدِمُونَ:" هنگامى كه اجل آنها فرا رسد
نه ساعتى به عقب مىافتد و نه جلو" [1]
در اينجا منظور از اجل همان مرگ حتمى است.
بنا بر اين
آيه مزبور تنها مربوط به موردى است كه انسان به عمر نهايى خود رسيده است، و اما
مرگهاى پيشرس را به هيچ وجه شامل نمىشود.
و در هر صورت
بايد توجه داشت كه هر دو اجل از ناحيه خدا تعيين مىشود يكى بطور مطلق و ديگرى به
عنوان مشروط و يا معلق، درست مثل اينكه مىگوئيم:
اين چراغ بعد
از بيست ساعت بدون هيچ قيد و شرط خاموش مىشود و نيز مىگوئيم اگر طوفانى بوزد بعد
از دو ساعت، خاموش خواهد شد، در مورد انسان و اقوام و ملتها نيز چنين است مىگوئيم
خداوند اراده كرده است كه فلان شخص يا ملت پس از فلان مقدار عمر بطور قطع از ميان
برود و نيز مىگوئيم اگر ظلم و ستم و نفاق و تفرقه و سهلانگارى و تنبلى را پيشه
كنند در يك سوم آن مدت از بين خواهند رفت، هر دو اجل از ناحيه خدا است يكى مطلق و
ديگرى مشروط.
از امام صادق
ع در ذيل آيه فوق چنين نقل شده كه فرمود:
هما اجلان
اجل محتوم و اجل موقوف
:" اين
اشاره به دو نوع اجل است، اجل حتمى و اجل مشروط" و در احاديث ديگرى كه در اين
زمينه وارد شده تصريح گرديده است كه اجل غير حتمى (مشروط) قابل تقديم و تاخير است
و اجل حتمى قابل تغيير نيست (نور الثقلين جلد اول صفحه 504).