إِذْ تُصْعِدُونَ‌ [1] وَ لا تَلْوُونَ عَلى‌ أَحَدٍ وَ الرَّسُولُ يَدْعُوكُمْ فِي أُخْراكُمْ‌ [2] در اين آيه خداوند صحنه پايان احد را به مسلمانان يادآورى مى‌كند و مى‌فرمايد بخاطر بياوريد هنگامى را كه بهر طرف پراكنده مى‌شديد و فرار مى‌كرديد و هيچ نگاه به عقب سر نمى‌كرديد كه ساير برادران شما در چه حالند در حالى كه پيامبر از پشت سر فرياد مى‌زد" الى عباد اللَّه الى عباد اللَّه فانى رسول اللَّه"" بندگان خدا به سوى من بازگرديد به سوى من بازگرديد من رسول خدايم"، ولى هيچ يك از شما به سخنان او توجه نداشتيد.

فَأَثابَكُمْ غَمًّا بِغَمٍ‌ در اين هنگام غم و اندوه يكى پس از ديگرى به سوى شما رو آورد، اندوه بخاطر شكست، بخاطر از دست دادن جمعى از افسران و سربازان شجاع، بخاطر مجروحان و بخاطر شايعه شهادت پيامبر و واقعيت جراحات او، اينها همه نتيجه آن مخالفتها بود.

لِكَيْلا تَحْزَنُوا عَلى‌ ما فاتَكُمْ وَ لا ما أَصابَكُمْ‌ هجوم سيل غم و اندوه به سوى شما براى اين بود كه ديگر بخاطر از دست رفتن غنائم جنگى غمگين نشويد و از جراحاتى كه در ميدان جنگ در راه پيروزى به شما مى‌رسد نگران نباشيد.

وَ اللَّهُ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ‌ خدا از اعمال شما آگاه بود و به خوبى وضع اطاعت كنندگان و مجاهدان واقعى و هم چنين فراريان را مى‌داند، بنا بر اين هيچ يك از شما نبايد خود را فريب دهد و چيزى بر خلاف آنچه در ميدان احد واقع شده ادعا كند اگر براستى جزء

[1]-" تصعدون" از ماده" اصعاد" است كه به گفته" راغب" در كتاب مفردات به معنى راه رفتن در زمينهاى مسطح و يا به طرف بالا است در حالى كه" صعود" مخصوص رفتن به طرف بالا است و شايد به كار بردن اين ماده در آيه شريفه بخاطر اين است كه جمعى از فرار كنندگان از كوه بالا رفتند در حالى كه جمع ديگرى در بيابان پراكنده مى‌شدند.

[2]-" اخريكم" به معنى" ورائكم": پشت سر شما مى‌باشد.