است‌ [1] شاهد ديگر براى تفسير دوم رواياتى است كه از شخص پيامبر اسلام ص نقل شده كه" دخان" را تفسير به دودى كرده كه در آستانه رستاخيز جهان را فرا مى‌گيرد، مانند روايتى كه" حذيفه بن يمان" از پيامبر ص نقل مى‌كند كه چهار چيز را از نشانه‌هاى نزديك شدن قيامت ذكر فرمود: اول ظهور دجال و ديگر نزول عيسى، و سوم آتشى كه از قعر سرزمين" عدن" برمى‌خيزد و" دود".

حذيفه سؤال مى‌كند: يا رسول اللَّه (ص) و ما الدخان فتلا رسول اللَّه (ص)

فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ‌، يملأ ما بين المشرق و المغرب، يمكث اربعين يوما و ليلة، اما المؤمن فيصيبه منه كهيئة الزكمة، و اما الكافر بمنزلة السكران يخرج من منخريه و اذنيه و دبره.

" اى رسول خدا! منظور از اين دخان چيست؟ پيامبر ص در پاسخ آيه شريفه‌ فَارْتَقِبْ يَوْمَ تَأْتِي السَّماءُ بِدُخانٍ مُبِينٍ‌ را تلاوت فرمود، سپس افزود:

دودى است كه ميان مشرق و مغرب را پر مى‌كند و چهل شبانه روز باقى مى‌ماند، اما مؤمن حالتى شبيه زكام به او دست مى‌دهد، و اما كافر شبيه مست خواهد شد، و دود از بينى و گوشها و پشت او بيرون مى‌آيد" [2] در حديث ديگرى از" ابو مالك اشعرى" از رسول خدا ص آمده است:

ان ربكم أنذركم ثلاثا: الدخان ياخذ المؤمن منه كالزكمة، و ياخذ الكافر فينفخ حتى يخرج من كل مسمع منه، و الثانية الدابة، و الثالثة الدجال:

" پروردگار شما، شما را به سه چيز انذار كرده است: دخان (دود) كه اثرش در مؤمن همچون زكام است، و اما كافر تمام جسمش باد مى‌كند و دود از تمام منافذ بدنش بيرون مى‌آيد، و دوم دابة الارض، و سوم دجال" [3]

[1] راغب در مفردات مى‌گويد البطش هو تناول الشي‌ء بصولة" بطش به معنى گرفتن چيزى با قدرت است" كه معمولا مقدمه مجازات مى‌باشد.

[2] و [3] تفسير در المنثور جلد 6 صفحه 29.