خواهد داشت.

2- منظور از" دخان مبين" همان دود غليظى است كه در پايان جهان و در آستانه قيامت صفحه آسمان را مى‌پوشاند، و نشانه فرا رسيدن لحظات آخر دنياست و سرآغاز عذاب اليم الهى براى ظالمان و مفسدان است.

در اينجا اين گروه ستمگر از خواب غفلت بيدار مى‌شوند و تقاضاى رفع عذاب و بازگشت به زندگى عادى دنيا مى‌كنند كه دست رد به سينه آنها زده مى‌شود.

مطابق اين تفسير دخان معنى حقيقى خود را دارد، و مضمون اين آيات همان است كه در آيات ديگر قرآن آمده كه گنهكاران و كافران در آستانه قيامت يا در خود قيامت تقاضاى برطرف شدن عذاب و بازگشت به دنيا مى‌كنند ولى از آنها پذيرفته نمى‌شود [1] تنها مشكلى كه اين تفسير دارد اين است كه با جمله‌ إِنَّا كاشِفُوا الْعَذابِ قَلِيلًا إِنَّكُمْ عائِدُونَ‌:" ما كمى عذاب را برطرف مى‌سازيم اما شما بار ديگر باز مى‌گرديد" سازگار نيست، چرا كه در پايان جهان يا در قيامت مجازات الهى تخفيف نمى‌يابد تا مردم به حالت كفر و گناه بازگردند.

اما اگر اين جمله را به صورت يك قضيه شرطيه معنى كنيم هر چند كمى مخالف ظاهر است مشكل برطرف مى‌شود، زيرا مفهوم آيه چنين مى‌شود: هر گاه ما كمى عذاب را از اينها برطرف كنيم باز راه نخست را پيش مى‌گيرند كه در حقيقت شبيه آيه 28 سوره انعام است‌ وَ لَوْ رُدُّوا لَعادُوا لِما نُهُوا عَنْهُ‌:" اگر آنها به دنيا بازگردند باز اعمالى را كه از آن نهى شدند تكرار مى‌كنند".

از اين گذشته تفسير البطشة الكبرى (مجازات سخت و سنگينى) به حوادث روز بدر بعيد به نظر مى‌رسد، اما با مجازاتهاى قيامت كاملا متناسب‌

[1] به آيات 27- 30 سوره انعام مراجعه شود.