ع فرمود اين دروغ نيست‌ [1] ولى حق اين است كه در اينجا بايد تفصيلى داد، و به عنوان يك ضابطه كلى گفت: هر گاه لفظ از نظر مفهوم لغوى و عرفى قابليت دو معنا دارد ولى ذهنيات مخاطب آن را بر معنى خاصى تطبيق مى‌كند در حالى كه گوينده اراده معنى ديگرى را دارد اين چنين توريه‌اى دروغ نيست مثل اين كه لفظ مشترك را به كار برند ذهن شنونده متوجه يك معنى شود در حالى كه گوينده نظرش معنى ديگرى باشد.

فى المثل در حالات سعيد ابن جبير آمده است كه حجاج از او پرسيد نظر تو در باره من چگونه است گفت به عقيده من تو" عادل" هستى! اطرافيان شاد شدند حجاج گفت او با اين سخن حكم كفر مرا صادر كرد زيرا يك معناى عادل عدول كننده از حق به باطل است! اما اگر لفظ از نظر مفهوم لغوى و عرفى تنها يك معنى دارد و گوينده آن را رها مى‌كند و به سوى معناى مجاز مى‌رود بى آنكه قرينه مجاز را ذكر كند اين چنين توريه‌اى بدون شك حرام است، و ممكن است با اين تفصيل ميان نظرات مختلف فقها جمع كرد.

ولى بايد توجه داشت حتى در مواردى كه توريه مصداق كذب و دروغ نيست گاهى مفاسد آن را در بر دارد و سبب اغراء به جهل و افكندن مردم در خطا مى‌شود و از اين نظر گاه ممكن است به مرحله حرام برسد اما هر گاه نه چنين مفسده‌اى دارد، و نه مصداق كذب و دروغ است، دليلى بر حرمت آن نداريم، و روايت امام صادق ع از اين قبيل است.

بنا بر اين تنها دروغ نبودن براى توريه كردن كافى نيست، بلكه بايد مفاسد ديگر نيز در آن نباشد.

و البته در مواردى كه ضرورتى ايجاب كند كه انسان دروغى بگويد مسلما

[1] وسائل الشيعه جلد 8 صفحه 580 (باب 141 از ابواب العشره حديث 8).