نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 19 صفحه : 73
و شكم را از آن پر مىكنند" (فَإِنَّهُمْ
لَآكِلُونَ مِنْها فَمالِؤُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ).
اين همان فتنه و عذابى است كه در آيات قبل به آن اشاره شد، خوردن از اين گياه
دوزخى با آن بوى بد و طعم تلخ با آن شيرهاى كه تماسش با بدن مايه سوزندگى و تورم
است، آنهم خوردن به مقدار زياد، عذابى است دردناك [1]
***
بديهى است خوردن از اين غذاى ناگوار و تلخ
تشنگىآور است، اما به هنگامى كه تشنه مىشوند چه مىنوشند؟ قرآن مىگويد:"
اين دوزخيان بعد از اين زقوم آب داغ و كثيفى خواهند داشت" (ثُمَّ إِنَّ لَهُمْ عَلَيْها لَشَوْباً مِنْ حَمِيمٍ).
" شوب" به معنى چيزى است كه با شىء ديگر مخلوط شود، و"
حميم" به معنى آب داغ و سوزان است، بنا بر اين حتى آب داغى كه آنها مىنوشند
خالص نيست بلكه آلوده است.
***
آن غذاى دوزخيان، و اينهم نوشابه آنان، اما بعد از اين پذيرايى به كجا
مىروند، قرآن مىگويد:" سپس بازگشت آنها به سوى جهنم است"! (ثُمَّ إِنَّ مَرْجِعَهُمْ لَإِلَى الْجَحِيمِ).
بعضى از مفسران از اين تعبير چنين استفاده كردهاند كه اين آب داغ آلوده از
چشمهاى در بيرون دوزخ است، دوزخيان را قبلا براى نوشيدن آن همچون حيواناتى كه به
آبگاه مىبرند به آنجا مىخوانند، و بعد از نوشيدن از آن بار ديگر بازگشتشان به
سوى دوزخ است.
بعضى ديگر گفتهاند اين اشاره به مواقف و جايگاههاى مختلف دوزخ است كه ظالمان
و مجرمان را از منطقهاى به منطقه ديگر مىبرند تا از آن آب سوزان
[1] ضمير در" منها"
به" شجرة" باز مىگردد، و اين خود قرينهاى است بر اينكه منظور از"
شجره" در اينجا گياه است نه درخت، زيرا گياه را مىخورند نه درخت را.
نام کتاب : تفسير نمونه ط-دار الكتب الاسلاميه نویسنده : مكارم شيرازى، ناصر جلد : 19 صفحه : 73