اين حقيقت بارها در آيات قرآن تكرار شده است كه خداوند حكيم گاه انسان را در تنگناى مشكلات قرار مى‌دهد، و گاه در رفاه و آسايش و نعمت، تا او را از اين طرق بيازمايد، ارزش وجودى او را بالا ببرد، و به اين حقيقت كه همه چيز از ناحيه او است آشنا سازد.

اصولا شدائد زمينه‌ساز شكوفايى فطرت است، همانگونه كه نعمتها مقدمه معرفت مى‌باشد (در اين زمينه بحث ديگرى در جلد 16 صفحه 343 ذيل آيه 65 عنكبوت آورده‌ايم).

قابل توجه اينكه در اين آيه روى كلمه" انسان" تكيه شده، و او را به عنوان فراموشكار و مغرور معرفى كرده، اين اشاره به انسانهايى است كه تحت تربيت مكتبهاى الهى قرار نگرفته‌اند، و مربى و راهنمايى نداشته‌اند، شهواتشان آزاد بوده، در ميان هوسها غوطه‌ور شده، و به صورت گياهانى خودرو بوده‌اند، آرى آنها هستند كه هر گاه گرفتار درد و رنجى شوند به سوى خدا مى‌آيند، و هنگامى كه طوفان حوادث فرو نشست و مشمول نعمتهايى گردند خدا را به دست فراموشى مى‌سپارند (شرح بيشتر پيرامون اين موضوع را تحت عنوان" انسان در قرآن كريم" در جلد هشتم صفحه 239 ذيل آيه 12 سوره يونس مطالعه فرمائيد).

[1] ضمير در" قَدْ قالَهَا" به" كلمه" يا" مقاله" باز مى‌گردد كه از جمله سابق استفاده مى‌شود و منظور از آن جمله" إِنَّما أُوتِيتُهُ عَلى‌ عِلْمٍ‌" است.